Crisis betekent vaak verlies en chaos. Toch biedt het kansen voor diepgaande verandering. In 2003 begon ik als jeugdhulpverlener in regio Rotterdam en Midden-Holland, waar ik de verbinding tussen onderwijs en jeugdhulp zocht. In complexe situaties ligt de grootste kans voor verandering. Het werken in crisissituaties heeft me geleerd dat niet alles tegelijk kan. Leiderschap, besluitvaardigheid en focus zijn cruciaal. Het maken van keuzes, geloven in wat haalbaar is, en doorzetten, zelfs wanneer het moeilijk wordt, zorgen voor vooruitgang. Maar het gaat niet alleen om doorpakken. Het vereist ook sterke regie en begeleiding van het proces. Transformatie vraagt om meer dan alleen actie – het vraagt om sturing, helderheid en het creëren van draagvlak.
Hetzelfde geldt voor de uitdagingen in het sociale domein. Het ravijnjaar van 2026 biedt ons de kans om het sociale systeem opnieuw vorm te geven. Gemeenten staan voor de keuze: blijven doorgaan op de oude voet, of de moed vinden om echte verandering door te voeren. Dit is een moment waarop we niet alles tegelijk kunnen aanpakken. Het is essentieel om te kiezen wat nu haalbaar is en wat nodig is om te zorgen voor een toekomstbestendig sociaal systeem.
Mensen bewegen vaak pas als de urgentie hoog is. Dit geldt ook voor het sociale domein. Het oude systeem werkt niet meer en de noodzaak om te veranderen is duidelijk. Het ravijnjaar toont de tekortkomingen van het systeem – gefragmenteerd, reactief en gericht op symptoombestrijding. Tegelijkertijd biedt deze crisis ruimte voor fundamentele verandering.
Maak keuzes: Wat is belangrijk voor de toekomst?
Leg nieuwe verbindingen: Samenwerking wordt essentieel.
Laat oude structuren los: Wat niet werkt, hoeft niet mee.
In mijn werk als jeugdhulpverlener leerde ik dat je in gezinnen nooit alles tegelijk kunt veranderen. Er is geen blauwdruk voor succes. Wat wel werkt, is kleine stappen maken en die keuzes maken die het gezin op dat moment aankan en waarin het gelooft. Dit geldt ook voor gemeenten: er is geen kant-en-klare oplossing, maar nu is het moment om haalbare stappen te zetten die daadwerkelijk effect hebben.
In een gemeente waar jongeren van loket naar loket werden gestuurd zonder oplossing, ontwikkelden we samen met lokale partners een integrale aanpak. Dit verminderde de instroom in specialistische jeugdzorg met 30%. Dit toont aan dat transformatie niet alleen noodzakelijk, maar ook haalbaar is.
Onderwijs en jeugdhulp, samenwerken voor impact
Tijdens mijn werk als jeugdhulpverlener in Rotterdam zag ik hoe belangrijk een integrale benadering is, waarbij zowel onderwijs als jeugdhulp betrokken zijn. De scheiding tussen deze domeinen werkt niet, en de crisis maakt dat duidelijker.
Thuisnabij onderwijs: Scholen bieden niet alleen leerprestaties, maar ook een veilige omgeving. Dit voorkomt escalatie.
Versterk leerkrachten: In een stedelijk samenwerkingsverband werkten jeugdhulpprofessionals nauw samen met scholen. Dit stelde leerkrachten in staat om beter te begrijpen wat hun leerlingen nodig hadden en hen die ondersteuning te bieden, waardoor minder leerlingen extra jeugdhulp nodig hadden.
Integrale aanpak: In regio’s waar onderwijs en jeugdhulp samen plannen maken, zien we dat hulpvragen sneller worden opgepakt en beter aansluiten bij de behoeften van gezinnen.
Sterke lokale teams zijn essentieel. Professionals moeten de context van hun eigen omgeving kennen. Dit maakt hen effectiever in hun werk. Voorbeelden:
In een plattelandsgemeente versterkten we lokale teams door hen te koppelen aan regionale experts. Dit stelde hen in staat om complexere situaties zelfstandig aan te pakken.
In een stedelijke omgeving met veel jeugdzorginstroom werkten we samen met wijkteams en scholen. Hierdoor werden problemen eerder gesignaleerd en aangepakt.
De transformatie begint niet morgen, maar vandaag. Gemeenten kunnen al stappen zetten om verandering te realiseren:
Ga in gesprek met partners: Creëer gezamenlijke doelen.
Breng blinde vlekken in kaart: Wat zijn de grootste knelpunten?
Experimenteer op kleine schaal: Kleine veranderingen kunnen grote impact hebben.
Faciliteer professionals: Geef ruimte voor maatwerk en innovatie.
Denk in samenhang: Zorg voor verbinding tussen beleid, uitvoering en de leefwereld van inwoners.
Deze stappen leggen een stevig fundament, maar transformatie vraagt om doorpakken én regie. Gemeenten kunnen niet zomaar alles tegelijk aanpakken, maar moeten een duidelijk proces begeleiden en door sterke sturing zorgen voor de benodigde focus en samenhang. TransitiePartners helpt gemeenten om deze verandering te realiseren met bewezen aanpakken en begeleiding. Benieuwd hoe we dit samen kunnen doen? We denken graag met u mee.
