Sinds de uitzending van Zembla op 16 oktober (Gegijzeld door Anorexia), de verslaglegging door Omroep Brabant en de artikelen in het Eindhovens Dagblad en AD over het lot van het meisje ‘Fem’ dat nu twee jaar vastgebonden ligt is er weer een controverse ontstaan tussen voorstanders van vastbinden en dwangvoeding (‘in leven houden’) en diegenen die meer willen kijken naar de achtergronden van dat gedrag (heel vaak trauma). Die verschillende visies gaan heel ver.
Een directeur van een eetstoorniskliniek heeft het over het ‘resetten’ van cliënten, alsof het CV-installaties betreft. Annemarie van Elburg van eetstoorniskliniek Rintveld in Zeist vindt dat traumatherapie niet werkt en zegt in de Zembla rapportage: ''Een eetstoornis kost al zoveel energie dat je niet kunt verwachten dat patiënten ook nog gaan nadenken over de dingen die eronder hebben gelegen''.
Daarmee verklaart ze deze meiden en hun ouders ‘wilsonbekwaam’ en de dokter weet wat goed is. Dat is een ouderwets denkraam (paradigma) uit het medische, maar klopt dat wel?
Mijn motto is: “Gras groeit niet door eraan te trekken maar wel door het zonlicht, water en een beetje Pokon (=liefde) te geven”. Daarom moeten we teruggaan op het begrip motivatie voor herstel, iets wat door Vansteenkiste en Soenens (2015) ook is onderzocht bij anorexiapatiënten. Daaruit blijkt dat het medische denkraam vooral in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie snel aan betekenis begint te verliezen (Verhulst, 2015; van Os 2019).
Daarnaast blijkt uit veel onderzoek dat dwang, zeker bij deze cliënten, averechts werkt. Het medische ‘energiemodel’ verklaart onvoldoende herstel op langere termijn. Wat werkt wel?
Vansteenkiste en Soenens halen hiervoor de Zelfdeterminatietheorie erbij, de belangrijkste motivatietheorie op dit moment, die zegt dat ieder mensen(kind) drie basisbehoeften heeft: verbondenheid (liefde), competentie (zelfwaardering en zingeving) en autonomie (zelfbeschikking). Hiervoor is inmiddels veel bewijs en daar botsen medische en psychologische/pedagogische denkramen: ‘het gebroken been versus herstel’, waarvan het laatste momenteel hogere wetenschappelijke ogen gooit. Waarom wordt er dan niet geluisterd?
In de praktijk botsen niet alleen denkramen maar ook belangen. Klinieken hebben misschien moeite om toe te geven dat hun benadering minder effectief zou kunnen zijn (gezichtsverlies). Toch zijn er wel organisaties zoals Human Concern (HC) die een andere, meer motiverende aanpak voorstaan. HC is echter een klein Gallisch dorp, omringd door legioenen GGZ-Romeinen. De aanpak van Accare (K-eet), gesteund door het ministerie van VWS, belooft een nieuwe wind. Maar of die de legioenen kunnen verslaan met wind?
Een dappere vader van een dochter met levensbedreigende anorexia belde mij deze week met zijn verhaal. Hij was zo afgeknapt op het medische dwangmodel en zag zijn dochter snel doodgaan. In een laatste wanhoopspoging heeft hij haar naar huis gehaald, apparatuur geregeld en zijn dochter met veel liefde door haar ziekte geloodst. Ze is dit jaar aan een HBO-studie begonnen.
Misschien moeten we in deze wereld wel meer eigenwijze Galliërs hebben. Maar eigenlijk zou het niet zover moeten komen en zouden we beter medische, psychologische en pedagogische kennis samen moeten brengen en niet aan onze eigen belangen te denken maar aan onze gezamenlijke taak: deze meiden een toekomst geven. Is dat te veel gevraagd?
