Op 16 april stemt de Eerste Kamer over een extra verhoging van het Wettelijk minimumloon (Wml) en daaraan gekoppelde uitkeringen met 1,2 procent extra per 1 juli a.s. Eerder heb ik er samen met collega Pierre Koning in een opinieartikel voor gepleit om dit wetsvoorstel te verwerpen. Ons belangrijkste argument is dat dit wetsvoorstel de kloof tussen arm en rijk amper of niet verkleint.
Dit komt vooral doordat door de koppeling aan het Wml ook de AOW met 1,2 procent omhoog gaat. Alle AOW-gerechtigden profiteren dus van deze verhoging. Terecht gaf BBB-Kamerlid Mona Keijzer al tijdens de behandeling van het wetsvoorstel aan dat “Dit (wets)voorstel kost 850 miljoen euro en het grootste gedeelte (ruim 60%) gaat naar gepensioneerden, terwijl dat niet vanzelfsprekend de mensen zijn die niet rond kunnen komen, althans degenen met wat hogere pensioenen”.
Op 9 april reageert (2) FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha op dit artikel. Volgens hem zouden wij leven in een universum waarin armoede niet bestaat en de bestaanszekerheid van grote groepen niet sterk onder druk staat. “Een wereld ook waarin de verontrustende berichten van het SCP geen probleem lijken te zijn en het prima is dat arme en rijke Nederlanders elkaar steeds minder ontmoeten en in gescheiden werelden leven.” Vooral het laatste is interessant. Het is inderdaad zorgelijk dat rijke Nederlanders steeds minder in aanraking komen met mensen met een gemiddelde of lage welvaart. Ook deze site (3) berichtte hierover.
Bestaanszekerheid staat boven aan de politieke agenda nadat de commissie sociaal minimum afgelopen zomer een rapport (4) uitbracht. Met behulp van budgetberekeningen beantwoordt de commissie de vraag wat minima nodig hebben om rond te komen om mee te doen. Afhankelijk van de huishoudsamenstelling zouden alleenstaanden en stellen zonder kinderen bijna 100 tot 200 euro per maand tekortkomen. Een paar met één of meerdere kinderen heeft een tekort van 200 tot bijna 500 euro per maand, AOW’ers zonder aanvullend pensioen ruim honderd euro per maand over houden. Dit komt doordat de AOW is gebaseerd op een inkomensbegrip, waardoor AOW’ers veel meer inkomen krijgen dan andere sociale minima.
De commissie geeft ook aan hoe bestaanszekerheid onder minima is te verbeteren. Om de armoede onder gezinnen te verbeteren stelt zij voor om de kinderbijslag of het kindgebonden budget te verhogen. Om de armoede onder alleenstaanden en stellen zonder kinderen te verbeteren stelt zij voor om de huurtoeslag te verhogen. In de begroting van 2024 zijn beide voorstellen overgenomen. De commissie adviseert overigens om het Wml en de meeste daaraan gekoppelde uitkeringen zoals bijstand extra met 7% te verhogen, maar zij adviseert nadrukkelijk wel om de AOW te ontkoppelen om armoede zo gericht mogelijk te bestrijden.
Belangrijk is om niet alleen statisch en statistisch te kijken naar de bijstand en het Wml. Een beleidsmatige verhoging van het Wml leidt ook tot hogere toeslagen en heffingskortingen. Ook de lonen net boven het Wml zullen omhooggaan. De arbeidsmarkt zal voor de minder productieve werknemers onbereikbaar worden. Het CPB heeft op verzoek van de commissie berekend dat deze verhoging van het sociaal minimum en het Wml circa 40.000 banen zal kosten. De commissie geeft aan dat dit geldt voor veel maatregelen die bijdragen aan het terugdringen van armoede. Echter, de CPB-doorrekening maakt duidelijk dat maatregelen zoals een verhoging van het kindgebonden budget of huurtoeslag veel kosteneffectiever zijn en minder banen kosten.
Terwijl veel discussies over bestaanszekerheid gaan over inkomensbeleid en sommige verengd worden tot wel of niet verhoging van het Wml, kiest het recent uitgebrachte SCP rapport (5) een andere invalshoek. Zij geeft aan dat de oplossingen voor bestaansonzekerheid gezocht moeten worden in de arbeidsmarkt of woningmarkt. Volgens het SCP vraagt dit om een aantrekkelijke openbare ruimte, breed toegankelijke publieke voorzieningen en een verbindend verenigingsleven. De hernieuwde aandacht voor het verbeteren van wijken – zoals met het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid – is een voorbeeld om de kloof te dichten, schrijft het SCP. Ook een baan is cruciaal. Een andere plek waar kansen liggen voor het bevorderen van meer gedeelde leefwerelden, is volgens het SCP de werkvloer. Mijn conclusie is dan ook dat een extra verhoging van het Wml en daarmee gepaard gaande banenverlies het paard achter de wagen spant van bestaanszekerheid. Een oplossing kan beter gezocht kan worden in de woningmarkt of arbeidsmarkt. Met dit in achterhoofd doet de Senaat er goed aan om de extra verhoging van het Wml te verwerpen.
1. https://www.trouw.nl/opinie/de-minima-zijn-er-nu-wel-voldoende-op-vooruitgegaan~bf32566a/
2. https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2024/04/schandalig-dat-eerste-kamer-verhoging-minimumloon
3. https://sociaalweb.nl/nieuws/de-rijkste-en-armste-nederlanders-ontmoeten-elkaar-steeds-minder/
4. https://open.overheid.nl/documenten/d0ab26e9-096b-41fd-ada9-ede686c99169/file
5. https://www.scp.nl/actueel/nieuws/2024/04/05/de-rijkste-en-armste-nederlanders-ontmoeten-elkaar-steeds-minder
