Het aantal ouderen in de bevolking zal in de toekomst toenemen, ongeacht de omvang van de migratie. Het aantal mensen van 20 tot 65 jaar kan tot 2050 krimpen als er jaarlijks minder migranten naar Nederland komen dan verwacht. Ook zal deze leeftijdsgroep in 2050 hoger opgeleid zijn dan nu. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Verkenning Bevolking 2050 editie 2024’, dat het CBS in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft uitgevoerd.
Het aantal ouderen in de bevolking zal in de toekomst toenemen, ongeacht de omvang van de migratie. Het aantal mensen van 20 tot 65 jaar kan tot 2050 krimpen als er jaarlijks minder migranten naar Nederland komen dan verwacht. Ook zal deze leeftijdsgroep in 2050 hoger opgeleid zijn dan nu. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Verkenning Bevolking 2050 editie 2024’, dat het CBS in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft uitgevoerd.
De eerder gepubliceerde Bevolkingsprognose 2023-2070 van het CBS beschrijft de meest waarschijnlijke toekomstige bevolkingsontwikkeling, maar kent ook onzekerheden. Daarom zijn voor dit onderzoek zeven toekomstvarianten uitgewerkt die laten zien hoe de bevolking er in 2050 uit kan zien als het aantal kinderen, de levensverwachting en de migratie zich anders ontwikkelen dan in de Bevolkingsprognose wordt verondersteld.
De bevolking van Nederland kan groeien tot 21,8 miljoen inwoners in 2050, wanneer de levensverwachting, het kindertal en de migratie meer toenemen dan verwacht (variant Groei). Als dit allemaal lager uitvalt dan verwacht zal de bevolkingsomvang ongeveer gelijk blijven aan nu (variant Krimp). In variant Grijs, waarin de levensverwachting het hoogst is van alle varianten, neemt het aantal 65-plussers toe naar 5,4 miljoen (50 procent meer dan in 2023). In variant Groen, waarin het kindertal het hoogst is van alle varianten, groeit het aantal 0- tot 20-jarigen naar 4,7 miljoen (25 procent meer dan in 2023).
In 2023 woonden er in Nederland 3,6 miljoen 65-plussers, 20 procent van het totaal aantal inwoners. In alle bevolkingsvarianten neemt het aantal mensen in de leeftijdsgroep 65 jaar en ouder toe, zowel in absolute als in relatieve zin. Dat is ook zo als de levensverwachting maar beperkt stijgt. In variant Groen, waarin er veel kinderen worden geboren en mensen minder lang leven dan verwacht, is het aandeel 65-plussers in 2050 het laagst; 21 procent. In de variant Grijs is het aandeel 65-plussers in 2050 het hoogst (28 procent). Het aandeel 65-plussers is ook hoog in Lage migratie (26 procent) mede door de relatief lage instroom van migranten die vooral tussen de 20 en 40 jaar zijn.
Binnen de groep ouderen is er een verschil tussen het jongere deel (65 tot 80 jaar) en het oudste deel (80 jaar en ouder). De groep 65 tot 80 jaar blijft relatief gezien in alle varianten ongeveer even groot als in 2023. Het aandeel 80-plussers verdubbelt in de meeste varianten. Dat komt doordat de naoorlogse generatie die tot de jaren ’70 werd geboren omvangrijk is in vergelijking met de generaties na hen. In 2050 zal een aanzienlijk deel van hen nog leven en dan tot de 80-plussers behoren.
In 2023 woonden er in Nederland 10,5 miljoen mensen tussen 20 en 65 jaar. Dit is 59 procent van de bevolking. Als het migratiesaldo (immigratie min emigratie) de komende decennia lager is dan verwacht, kan deze groep afnemen met bijna 400 duizend (variant Krimp) of 600 duizend mensen (variant Lage migratie) in 2050.
In de varianten met een hoog migratiesaldo neemt deze groep juist toe, met 1,1 miljoen (variant Arbeid) tot 1,3 miljoen (variant Groei). Of er veel of weinig migranten naar Nederland komen heeft veel invloed op de omvang van deze leeftijdsgroep, omdat de meeste migranten twintigers en dertigers zijn.
Van de 20- tot 65-jarigen had 37 procent in 2023 een hbo- of universitair diploma. Dit zal naar verwachting toenemen tot 47 procent in 2050. Het aandeel personen in deze leeftijdsgroep met maximaal een vmbo-diploma daalt naar verwachting van 19 naar 13 procent. Dit komt vooral doordat de huidige twintigers en dertigers gemiddeld hoger opgeleid zijn dan de oudere generaties. Dit werkt in alle varianten op soortgelijke wijze door. Het aandeel mensen met een havo-, vwo- of mbo-diploma zal in deze leeftijdsgroep min of meer gelijk blijven. In 2023 was het aandeel vrouwen met een hbo- of universitair diploma groter dan dat voor mannen, 38 tegen 35 procent. In 2050 zal dit verschil nog wat groter zijn.
De Tweede Kamer heeft bij de Algemene Politieke Beschouwingen van 2018 aan de regering gevraagd om de gevolgen van veranderingen in de omvang en samenstelling van de bevolking halverwege deze eeuw in kaart te brengen. Het NIDI en het CBS hebben daarom op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zeven toekomstige bevolkingsvarianten opgezet. Die laten zien wat er kan gebeuren als kindertal, levensverwachting en migratie zich anders ontwikkelen dan in de Bevolkingsprognose van het CBS wordt verondersteld. In 2024 heeft het CBS in opdracht van het ministerie van SZW de zeven toekomstige bevolkingsvarianten van de Verkenning Bevolking 2050 geactualiseerd. De toekomstvarianten vormen een aanvulling op de bestaande bevolkingsprognoses van het CBS.
Deze doorrekening van bevolkingsvarianten maakt deel uit van een groter project, waarin ook verdiepende studies worden gedaan naar achtergronden bij demografische ontwikkelingen, en naar mogelijke consequenties van demografische ontwikkelingen voor beleid en maatschappij. Dat deel van het project wordt uitgevoerd door het NIDI, in samenwerking met het CBS. Hierover zullen aparte publicaties verschijnen, te vinden via de website van het NIDI en via het CBS Dashboard Bevolkingsprognose.
