Op 31 december 2015 is er een Besluit gepubliceerd in de Staatscourant nr. 45882 genomen - namens de Minister van BZK - waarin de Inspectie SZW geautoriseerd wordt individuele gegevens te verkrijgen uit Basisregistratie personen. Uit de toelichting blijkt dat deze autorisatie van belang is omdat de Inspectie SZW de gezinssamenstelling van personen moet achterhalen in het kader van bijstandsfraude.
Bijna gelijktijdig lees ik in een brief van de staatssecretaris aan de Tweede kamer van 23 december 2015 dat de Inspectie SZW ook gemeenten gaat informeren over uitreizigers (jihadisten) in verband met het stopzetten van uitkeringen, en dat deze Inspectie voor dat doel het SUWInet gebruikt (kamerstuk TK 26448 nr. 550, blz 4).
Uit de tekst en de wetsgeschiedenis van de Participatiewet en de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI), valt af te leiden dat de wetgever de kerntaken van de uitvoering van de Participatiewet als uitdrukkelijke opdracht aan het college heeft geformuleerd. Tot de kerntaken moeten worden gerekend het nemen van besluiten inzake de bijstandverlening, de individuele gevalsbehandeling, de beoordeling van de aanspraak en de afweging van individuele omstandigheden, de opsporing en de verificatie en validatie van voor de bijstand relevante gegevens, bijvoorbeeld door middel van vergelijking in geautomatiseerde bestanden. De uitoefening van de in de Participatiewet neergelegde onderzoeksbevoegdheid (artikel 53a) en van de opgenomen bevoegdheid om inlichtingen en medewerking van de bijstandsgerechtigde te verlangen (artikel 17), zijn opgedragen aan het college van burgemeester en wethouders. De uitoefening van deze bevoegdheden kan ertoe leiden dat diep wordt doorgedrongen in de persoonlijke levenssfeer van de bijstandsgerechtigde, daarom toetst de CRvB er ook scherp op dat alleen het bevoegde orgaan deze taken uitoefent (vergelijk ECLI:NL:CRVB:2015:425).
De inspectie SZW heeft in de Participatiewet geen uitvoeringsrol opgedragen gekregen. Daarom komen haar de bevoegdheden die het college van burgemeester en wethouders heeft niet toe. Uit de wetsgeschiedenis van de Participatiewet en wet SUWI, meer in het bijzonder de parlementaire behandeling van de toezichtbepalingen blijkt dat er nimmer een oogmerk is geweest dat de Inspectie SZW zich met uitvoeringstaken mocht bezighouden: haar taak moest zich tot systeemtoezicht beperken.
Het laten verrichten van opsporings- en handhavingstaken ten behoeve van de uitvoering van de Participatiewet door de Inspectie SZW tast de geloofwaardigheid van het toezicht aan. Het realiseren van een onafhankelijk en onbevangen toezicht was een belangrijke conclusie uit de parlementaire discussie die ontstond uit rapporten van de Commissie-Van der Zwan, de Algemene Rekenkamer en de Tweede-Kamercommissie Doelman-Pel (1993). Want wie houdt toezicht op de Inspectie SZW als deze inspectie uitvoeringstaken van de Participatiewet gaat verrichten, en welk correctiemechanisme blijft over als er tekortkomingen zijn in deze uitvoeringstaak als die wordt uitgeoefend door de Inspectie zelf? Het wordt weer tijd voor het debat: worden hier wijze lessen uit het verleden vergeten?
