Zorgaanbieders in de geestelijke gezondheidszorg (de GGZ) en forensische zorg zijn verplicht om gegevens over de verrichte zorg aan te leveren bij de Nederlandse Zorgautoriteit (de NZa). De NZa gebruikt deze gegevens voor het verbeteren van de zorgprestaties. Dit jaar wordt voor de zorgaanbieders in de GGZ en de forensische zorg op grond van de Regeling geestelijke gezondheidszorg en forensische zorg (de Regeling) een aanvullende verplichting geïntroduceerd: tussen 1 juli en 1 september 2023 moeten meer gegevens over zorgvraagtypering worden aangeleverd bij de NZa. In deze blog geven wij een overzicht van de bezwaren tegen de verplichting om gegevens over de zorgvraagtypering aan te leveren, en kijken wij voorzichtig vooruit.
De afgelopen maanden is er veel te doen geweest over deze nieuwe verplichting tot aanleveren van gegevens. Zo heeft de Autoriteit Persoonsgegevens hierover (de AP) eind 2022 twee adviezen uitgebracht, heeft de Tweede Kamer vorig jaar een motie over dit onderwerp aangenomen, en maakte de actiegroep ‘Vertrouwen in de ggz’ onlangs bekend een rechtszaak tegen de NZa te willen starten.
Voor de GGZ en de forensische zorg is sinds 1 januari 2022 het zorgprestatiemodel van toepassing. De Regeling, waarin voorschriften zijn opgenomen op het gebied van de registratie, administratie, declaratie en informatie, verplicht zorgaanbieders om tussen 1 juli 2023 en 1 september 2023 gegevens te verstrekken over zorgvraagtypering bij de NZa.
De nieuw aan te leveren informatie over de zorgvraagtypering bestaat onder andere uit antwoorden op de HoNOS+ vragenlijst (een door de patiënt ingevulde vragenlijst over het zorgvraagtype dat op hem van toepassing is), het geadviseerde zorgvraagtype en het gekozen zorgvraagtype. De informatie over zorgvraagtypering geeft NZa inzicht in zorgvraagzwaarte van patiëntengroepen. Die informatie kan de NZa gebruiken voor het doorontwikkelen van het bekostigingsmodel.
De Autoriteit Persoonsgegevens (de AP) bracht op 7 oktober 2022 een advies uit aan de NZa over de verplichting van zorgaanbieders om HoNOS+ gegevens (in het kader van de zorgvraagtypering) te verstrekken aan de NZa. In haar advies gaf de AP aan dat de concept Regeling niet rechtmatig was, voornamelijk omdat de doelstellingen voor de verwerking onvoldoende waren bepaald. Verder gaf de AP aan dat de NZa mogelijke (minder ingrijpende) alternatieven onvoldoende gemotiveerd heeft verworpen.
De kwestie kreeg vervolgens ook aandacht in de landelijke politiek. Op 29 november 2022 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin het kabinet werd gevraagd om waar nodig opvolging te geven aan het AP-advies voordat zou worden gestart met de dataverzameling over de zorgvraagtypering.
Nadat de NZa aanvullende informatie en een toelichting verstrekte aan de AP, publiceerde de AP op 14 december 2022 een tweede advies. Hierin gaf zij een gewijzigd positief eindoordeel aan de NZa over het verwerken van de HoNOS+ gegevens mits zou worden voldaan aan een aantal voorwaarden.
De AP meent dat de NZa heeft aangetoond dat de gegevens verkregen via HoNOS+ vragenlijsten moeten worden verwerkt voor de verbetering van het algoritme op grond waarvan een de verschillende zorgvraagtypen beter kunnen worden geclassificeerd. Daarnaast is volgens de AP eenmalige uitvraag van de gegevens subsidiair en proportioneel, gelet op het algemeen belang dat hiermee gemoeid is en omdat de NZa heeft verduidelijkt welke alternatieven zijn overwogen, maar niet geschikt werden geacht om het doel te bereiken. Tot slot weegt de AP mee dat de NZa de gegevens niet zal koppelen aan andere gegevens, zodat ze niet rechtstreeks te herleiden zijn tot individuele patiënten.
Aan het positieve eindoordeel heeft de AP zoals gezegd een aantal voorwaarden verbonden. In de Regeling dient ondubbelzinnig te worden opgenomen dat de uitvraag van HoNOS+ gegevens slechts voor één jaar geldt. Mocht de NZa later opnieuw dergelijke gegevens nodig hebben, dan is een nieuwe wettelijke regeling nodig, die eerst moet worden voorgelegd aan de AP.
Op 22 februari van dit jaar heeft minister Helder (voor Langdurige Zorg en Sport) via een Kamerbrief gereageerd op het laatste AP-advies. Zij schreef daarin dat de NZa de Regeling conform het advies van de AP heeft aangepast.
Begin 2023 kondigde een groep psychiaters, psychologen en cliënten in de GGZ, verenigd in de actiegroep ‘Vertrouwen in de ggz’ aan een rechtszaak te willen aanspannen tegen de NZa vanwege de verzameling van gegevens via de HoNOS+ vragenlijsten. De actiegroep acht de gegevensverzameling een onacceptabele schending van het medisch beroepsgeheim en de privacy van cliënten. De verplichting tot het aanleveren van de gegevens vormt volgens de actiegroep een ondermijning van de vertrouwelijke behandelrelatie en is volgens hen onverenigbaar met een vrije toegang tot kwalitatief goede zorg.
Voor zover bekend heeft de actiegroep ‘Vertrouwen in de ggz’ de rechtszaak (nog) niet aanhangig gemaakt. In een eventuele rechtszaak over de rechtmatigheid van de Regeling verwachten wij dat een rechter in ieder geval zal meewegen in hoeverre de NZa de voorwaarden uit het laatste advies van de AP correct heeft verwerkt in de Regeling. Een rechter zal daarnaast moeten beoordelen of de inbreuk op de privacy van de patiënten in dit geval gerechtvaardigd is.
De NZa lijkt de door de AP gestelde voorwaarden te hebben doorgevoerd in de meest recente versie van de Regeling. Verder licht de NZa bij de Regeling toe welke maatregelen zij heeft getroffen op het gebied van dataminimalisatie, doelbinding en beveiliging. De NZa zal met betrekking tot HoNOS+ gegevens i) zorgen voor scheiding van de database/verzameling van de overige verzamelingen van gegevens (waaronder declaratiegegevens); ii) niet overgaan tot koppeling van de verschillende gegevensverzamelingen; iii) zorgdragen voor de beperking van toegangsrechten en beveiligingsmaatregelen treffen, en iv) de bewaartermijn op twee jaar stellen.
De NZa merkt tot slot op in de toelichting bij de Regeling dat zij meer informatie zal verstrekken aan betrokkenen, waaronder over de mogelijkheid om gebruik te maken van een privacyverklaring (de opt-out). Patiënten hebben de mogelijkheid om (samen met hun behandelaar) via deze schriftelijke privacyverklaring aan te geven dat zij bezwaar hebben tegen het aanleveren van bepaalde gegevens waaronder de antwoorden op de HoNOS+ vragen; het geadviseerde zorgvraagtype en het gekozen zorgvraagtype. De behandelaar zal de aanlevering van de gegevens aan de NZa in dat geval achterwege laten. Tot een eindoordeel is verkregen over de rechtmatigheid van de Regeling, doen zorgaanbieders er dus in ieder geval goed aan om patiënten goed te informeren en de optie van bezwaar met hen te bespreken.
https://puc.overheid.nl/nza/doc/PUC_729381_22/2/
https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/brief_nza_aanlevering_honos_gegevens_nieuw_stelsel_zorgvraagtypering_ggz.pdf
https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2022Z23471&did=2022D50576
https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/eindbrief_nza_aanlevering_honos_gegevens_nieuw_stelsel_zorgvraagtypering_ggz.pdf
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/02/22/kamerbrief-verzoek-om-een-reactie-op-het-bericht-autoriteit-persoonsgegevens-geeft-positief-oordeel-over-uitvraag-ggz
https://puc.overheid.nl/nza/doc/PUC_719080_22/
