Dinsdag 23 januari heeft de Eerste Kamer ingestemd met de invoering van de ‘Spreidingswet’. Daarmee krijgt elke gemeente de taak om opvangplekken voor asielzoekers te realiseren. De verwachting is dat hiermee een duurzaam en stabiel opvanglandschap met voldoende opvangplaatsen komt.
Op 1 februari wordt de Wet ‘gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’ (Spreidingswet) gepubliceerd in het Staatsblad. Gemeenten ontvangen gelijktijdig hun indicatieve opgave voor het aantal opvangplekken dat in 2025 nog nodig is. Daarbij wordt onder andere gekeken naar de verwachte instroom voor dat jaar.
Voor 1 november 2024 moet de Provinciale Regietafel bij de staatssecretaris aangeven welke gemeenten de plekken gaan realiseren. De staatssecretaris oordeelt of er op basis van dit plan voldoende opvangplekken beschikbaar komen. Als dit niet het geval is, kan de staatssecretaris gemeenten aanwijzen de nog resterende plekken te realiseren. Dit zogenoemde verdeelbesluit moet de staatssecretaris voor 31 december 2024 nemen. Vervolgens moeten deze gemeenten binnen 6 maanden een locatie ter beschikking stellen voor opvang. Als dit niet gebeurt, kan de minister uiteindelijk overgaan tot het aanwijzen van een locatie.
Op 1 februari 2024 wordt naast de Spreidingwet ook de bijbehorende lagere wet- en regelgeving gepubliceerd. Die gaat onder meer in op de specifieke uitkering voor gemeenten en de exploitatie door gemeente. De VNG blijft hierover in gesprek met het kabinet.
De uitvoeringsorganisaties hebben goede hoop dat hiermee de weg is ingeslagen om uit de opvangcrisis te komen. De wet moet resulteren in een betere spreiding van opvangplekken en daarmee op den duur ook een betere doorstroming vanuit het aanmeldcentrum in Ter Apel naar andere opvanglocaties. De onderlinge afstemming binnen de provincie biedt de mogelijkheid tot kleinschalige opvang en uitwisselingen tussen opvangplekken en de huisvestingsopgave.
Het opstellen van een verdeling van asielopvang over Nederland is onderdeel van de Agenda Flexibilisering Asielketen die de verschillende overheden in 2020 hebben afgesproken. De wet heeft impact op alle 342 gemeenten en daarom heeft de VNG haar inzet regelmatig getoetst bij de achterban en waren we in het begin ook kritisch op uitvoerbaarheid en de complexiteit.
Uit de uitvoeringscan van november 2022 concludeerde de VNG dat de wet onuitvoerbaar en ineffectief was. Het was onnodig gecompliceerd. Dat werd bevestigd in de uitvoeringstoets van de Raad van State. Dankzij amendementen uit de Tweede Kamer is de wet zodanig aangepast dat deze nu voldoende uitvoerbaar is voor gemeenten.
Gesteund door de resolutie 'Uit de opvangcrisis komen en blijven’ die tijdens de ALV van juni 2023 met 98% is aangenomen, heeft de VNG zich daarom bij de Eerste Kamer hardgemaakt voor het invoeren van deze wet.
