Zolang de Spreidingswet en de taakstelling nog gelden, moet het rijk de knelpunten in de uitvoering meehelpen oplossen, zoals de financiering van de opvanglocaties. De VNG vraagt aan de Kamercommissie voor asiel en migratie om dit op 5 februari mee te nemen in het debat met minister Faber.
De VNG maakt zich grote zorgen over de impact van de kabinetsplannen op uitvoering van de opvang en huisvesting. Gemeenten doen wat nodig en vereist is om te voorkomen dat de asielketen (verder) vastloopt. Dit is niet eenvoudig, omdat dit kabinet tegenstrijdig beleid communiceert, geen antwoorden geeft op vraagstukken van gemeenten en de gevolgen van haar beleid afwentelt op gemeenten en de samenleving.
Na het verdeelbesluit van de minister eind december zijn gemeenten aan zet om geschikte locaties voor asielopvang te vinden. Volgens de Spreidingswet moeten deze per 1 juli 2025 beschikbaar zijn.
Gemeenten lopen echter aan tegen gebrekkige kaders van verschillende opvangvormen. Daardoor is het voorlopig niet mogelijk om als gemeente een opvanglocatie volledig zelf te exploiteren. Hoe en wanneer de minister de obstakels gaat wegnemen is onbekend.
Ook blijft er onduidelijkheid rondom de financiering van tijdelijke gemeentelijke opvang (TGO). Een deel van de gemeenten heeft zo’n locatie, waar zij samen met het COA de opvang vormgeven. Dit bevalt op veel plekken zo goed dat de gemeente graag door wil, maar het is onduidelijk hoe de financiering na 1 juli 2025 eruit ziet.
Tot slot is veel onduidelijkheid over de mogelijkheden voor kleinschalige opvang.
Het kabinet wil inzetten op doorstroomlocaties zodat statushouders kunnen uitstromen uit de asielopvanglocaties. De VNG ziet een groot risico bij de doorstroomlocaties. Het kabinet wil het met voorrang huisvesten van statushouders in sociale huurwoningen op korte termijn verbieden, waardoor doorstroming naar vervolghuisvesting nagenoeg onmogelijk wordt . Daarmee lijkt de doorstroom alsnog te stagneren, waardoor chaos in de keten op de loer ligt.
Daar komt ook bij dat het kabinet de financiële regeling in het najaar van 2024 heeft ingetrokken. Om gemaakte afspraken na te kunnen komen, verzoeken we de Tweede Kamer om druk te zetten op spoedige publicatie van de regeling.
De VNG heeft ook vragen over het interbestuurlijk toezicht op de uitvoering van de Spreidingswet na 1 juli. Gemeenten weten niet óf, hoe en wanneer de minister gaat handhaven, ook niet hoe zij wil omgaan met verschillende redenen om niet tijdig een locatie beschikbaar te stellen.
De VNG vraagt nog een keer aandacht voor een aanpak voor ongedocumenteerden. Met het beëindigden van de Landelijke Vreemdelingenvoorziening is de opvang en (terugkeer)begeleiding van deze doelgroep onmogelijk geworden, terwijl deze groep zich in de samenleving bevindt.
