Wat zijn de plannen van de politieke partijen voor de jeugd en jeugdzorg? Hebben ze veel of juist weinig aandacht voor dit thema en hoe willen ze de problemen in de jeugdzorg aanpakken? We namen een paar verkiezingsprogramma’s onder de loep.
GroenLinks-PvdA wil met haastige spoed door met de plannen van de Hervormingsagenda Jeugd. Al willen ze hier ook iets aan veranderen: “We draaien de ingeboekte extra bezuiniging terug en het plan voor een eigen bijdrage in de jeugdzorg gaat van tafel.” Specialistische zorg voor jongeren met de meest complexe problemen, jeugd-ggz en jeugdbescherming gaan we regionaal en soms nationaal regelen. Jongeren zouden van deze partij meer zeggenschap moeten krijgen over hun eigen behandeling.
Deze linkse combinatie-partij wil de concurrentie in de zorg “beteugelen”. “Personeelstekorten gaan we te lijf door een andere organisatie van de sector, vaste contracten met aansluitende diensten, een goed salaris, opleidingsmogelijkheden en zeggenschap over het werk.” Dit past in de lijn van deze partij om meer werkzekerheid, goede contracten en dito arbeidsvoorwaarden te realiseren.
In het verkiezingsprogramma van de VVD Ruimte geven, grenzen stellen is al met al weinig aandacht voor de jeugdzorg. De VVD onderschrijft de Hervormingsagenda, met de nadruk op de verantwoordelijkheid van de ouders. “Opvoeden is een taak en verantwoordelijkheid van de ouders waarbij we de rol van de ouders versterken door vrijwillige vormen van ondersteuning bij opvoedkundige taken breed beschikbaar te maken.”
Verder is er vooral aandacht voor het bestrijden van jeugdcriminaliteit. De maximale straffen in het jeugdstrafrecht gaan omhoog, als het aan de VVD ligt. De jeugdinrichtingen moeten openblijven en beter worden beveiligd.
Nieuw Sociaal Contract (NSC) slaat een andere toon aan in hun jeugdzorgparagraaf. Ze zijn strenger en gericht op duidelijkheid en effectiviteit. Zo hoeft er geen nieuwe wetgeving te komen voor het 18+/18- probleem. In de huidige Jeugdwet mag jeugdzorg tot 23 jaar doorlopen, maar dat sommige gemeenten kiezen daar niet voor. Wat NCS betreft “moet verlengde jeugdhulp tot 23 jaar in alle gemeenten van Nederland tot de mogelijkheden behoren.”
Pikant is dat NSC een bommetje legt onder de afspraken van de Hervormingsagenda. Zo zou er in de wet over het jeugdzorgstelsel duidelijkheid moeten komen over de vragen: “Wie is waarvoor verantwoordelijk, welke bevoegdheden zijn nodig en hoe wordt de zorg betaald?” En ze willen dat de inkoop weer door de provincie en door de regio te laten organiseren – ‘”gezien de bestuurlijke legitimiteit van de provincie”.
NSC benadrukt dat interventies effectief moeten zijn, dat toezicht effectiever moet en dat er landelijke sturing moet komen op ““noodzakelijke transformatie van (hoog)specialistische jeugdzorg naar zo ambulant”.
NSC focust meerdere keren op het belang van de betrokkenheid en de medezeggenschap van de kinderen en jongeren om wie het gaat in de jeugdzorg. Ook wil NSC dat er een wet komt waarin vastgelegd staat “waarop een kind met een jeugdbeschermingsmaatregel minimaal recht heeft”. Tenslotte besteedt NSC aandacht voor de kloof tussen de gewenste resultaten van passend onderwijs en de praktijk. Daarom moeten schoolbesturen “voldoende middelen krijgen om te zorgen voor preventieve jeugdhulp op school.”
BBB lijkt uit een ander land te komen. De Jeugdwet, Hervormingsagenda en andere beleidslijnen worden in hun programma niet genoemd. Zij beginnen met “elk kind anders is en mag afwijken van de norm, zonder meteen het stempel afwijkend te krijgen.” Daarom wil de partij dat een kind of gezin “niet ‘zomaar’ in een jeugdhulp traject terecht” komt. Hoewel zij zich ook realiseren dat het kan “voorkomen dat er in het leven van kinderen dingen gebeuren waardoor het (even) niet zo goed met ze gaat”. Op zulke momenten moet de samenleving om hen heen staan. Daarom is BBB ook voor een goede samenwerking tussen het onderwijs, de GGD en de jeugdzorg.
Deze twee uitgangspunten lijken te sturen richting een samenleving en maatschappelijk middenveld die veel jeugdzorgproblemen zou kunnen voorkomen, verzachten en oplossen. Toch is BBB ook voor het uitbreiden van veel jeugdzorg- en jeugdhulpvoorzieningen. De vroege gezinshulp in gezinnen moet terugkomen. Buurthuizen en jeugdhonken moeten in stand gehouden worden en waar nodig uitgebreid. De partij wil expertisebehandelcentra met een evenredige spreiding over Nederland. En er moet een adviesorgaan komen door jeugdzorg-jongeren die een heldere visie ontwikkelen op “communicatie binnen de jeugdzorg”.
Maar BBB ziet ook besparingsmogelijkheden. Ze willen namelijk “een betere uitwisseling van kennis en ervaring over wat goed werkt en wat effectieve en passende interventies zijn in verschillende situaties. […] Wanneer betrokken partijen binnen het werkveld meer vertrouwen op elkaars expertise, kan er efficiënter met de beperkte arbeidscapaciteit worden omgegaan. Dit werkt kostenverlagend en voorkomt dat gezinnen onnodig worden belast.”
D66 is voor de Hervormingsagenda als basis voor de nodige verbeteringen binnen de jeugdzorg. Gemeenten moeten meer geld krijgen om de jeugdzorg te kunnen inkopen. Sommige onderdelen van de jeugdzorg, zoals jeugd-ggz en weinig voorkomende specialistische jeugdzorg, moeten op termijn landelijk of regionaal ingekocht worden.
Deze partij heeft een aantal specifieke aandachtpunten voor de jeugdzorg die in andere programma’s niet ter sprake komen. Zo zien ze de wijkteams als belangrijke ondersteuners voor gezinnen, waar wijkteams in bijna geen enkel ander programma genoemd worden. Jongeren in jeugdinstellingen moeten zak- en kleedgeld krijgen. Waar andere programma’s oplossingen aandragen voor de 18+/18- problemen, benoemt D66 dat dit tot gevolgen heeft dat mensen dak- of thuisloos worden. Hun oplossing daarvoor is investeren in ggz voor jongvolwassenen en een betere aansluiting tussen jeugd-ggz en volwassen ggz.
D66 ziet nog wel verbeterpunten. Op termijn willen ze de jeugd-ggz ingekocht zien worden door de zorgverzekeraars. Ook besteedt D66, in tegenstelling tot andere partijen, aandacht aan mishandeling: “Hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld, seksueel geweld en kindermishandeling dient op landelijk niveau te worden ingekocht als complexe jeugdhulp.”
Wat het CDA betreft is “de zorg, begeleiding en opvoeding van kinderen primair de verantwoordelijkheid van de ouders.” En zo zou de jeugdzorg ook ingericht moeten worden. “Jeugdzorg moet weer gericht zijn op effectieve zorg voor de gezinnen die dat echt nodig hebben. Daarom is het eerlijker om voor veelvoorkomende lichte hulpvragen een gemaximeerde inkomensafhankelijke bijdrage te vragen voor de jeugdzorg.” Tevens steunt deze partij de inhoud van de Hervormingsagenda.
En tenslotte: wat vindt de ChristenUnie (CU) dat er met de jeugdzorg moet gebeuren? Het wordt naar alle verwachtingen een kleine fractie – zoals nu ook al het gevval is - maar deze coalitiepartij leverde de afgelopen twee kabinetten de staatssecretaris met jeugd in zijn portefeuille (respectievelijk Blokhuis en Van Ooijen). Het is dan ook niet verrassend dat van alle partijprogramma’s de ChristenUnie de meeste aandacht heeft voor jeugdzorg. Het woord “jeugd” komt 32 keer voor in het CU-programma, en bijvoorbeeld maar 13 keer in het VVD-programma.
Het CU opent het verkiezingsprogramma met tien generieke keuzes met als nummer vijf: “We investeren in jongeren als generatie van de toekomst”. De CU wil zich “niet neerleggen bij de toename van zorgen, mentale problemen en zelfmoord onder jongeren”. Oplossingen hiervoor liggen bij ouders, leraren, scholen en jeugdhulpverleners. “In plaats van professionele hulp in te schakelen, kunnen we veel meer voor elkaar betekenen dan we nu doen. Er spelen bovendien vaak andere vragen in en rond een gezin, bijvoorbeeld bij relatieproblemen, schulden of gebrek aan een netwerk. Dan is jeugdzorg niet altijd de oplossing, maar is er andere hulp nodig. Met het recente akkoord over hervorming van de jeugdzorg is een goede beweging in gang gezet. Maar we zijn er nog lang niet. En intussen moeten we vooral ook met elkaar in gesprek over de samenleving die we willen zijn, en hoe we onze kinderen en jongeren rust en ruimte kunnen bieden en een omgeving om te bloeien.”
Wat de ChristenUnie betreft is de hervormingsagenda is de komende jaren leidend. Dit betekent dat jeugdzorg zich soms moet terugtrekken “om plek te maken voor gemeenschappen”. De financiering van jeugdzorg moet overeind blijven: “We schrappen de besparing van 511 miljoen die nu nog in de boeken staat. We maken snel werk van het ontwikkelen van een nieuw financieringsmodel, in lijn met de gemaakte afspraken. De ChristenUnie is tegen de invoering van een eigen bijdrage in de jeugdzorg.” Deze laatste drie punten staan lijnrecht tegenover de afspraken uit het vorige regeringsakkoord – dat moet lastig geweest zijn voor de CU-staatssecretaris.
Verder lezen we veel voornemens die ook in veel andere verkiezingsprogramma’s staan: afbouwen van de gesloten jeugdzorg en uithuisplaatsingen, versterken van gezinshulp en verbinding met lokale voorzieningen.
