Nee, verantwoorden is geen doel op zich. Maar als u het goed doet, verbetert u daarmee de kwaliteit van uw diensten, vinden beleidsadviseurs, onderzoekers, medewerkers van sociale wijkteams en managers van welzijns- en zorgaanbieders. In februari 2020 ontmoetten zij elkaar tijdens een bijeenkomst van Movisie, Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en Vilans over verantwoorden en kwaliteitsverbetering in het sociaal domein. Hieronder geven zij zes lessen over wat hierbij werkt.
Voer het gesprek tussen gemeente en aanbieder over de stip op de horizon. Wat wil je met elkaar bereiken, wat zijn de maatschappelijke doelen? Dat is belangrijker dan meteen te praten over de resultaten die u wilt bereiken. Inez Berends, adviseur bij het NJi: ‘Het gesprek is de heilige graal. Het vastleggen van gegevens is slechts een middel, geen doel’.
Neem als zorg- en welzijnsorganisatie eigenaarschap en bedenk zelf wat u al registreert en wat u denkt dat de gemeente goed kan gebruiken. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) benadrukt in het advies ‘Blijk van Vertrouwen’ dat de primaire verantwoordelijkheid bij de zorgaanbieders ligt. Zorg dus dat u weet wie u wilt zijn en wat u wilt bereiken. Evert Schot, adviseur van RVS en medeauteur van het advies: ‘Verantwoording is vooral dat je anderen laat zien wat je doet’.
Fasering en aansluiting zijn een lerende beweging. Ruut van Andel was betrokken bij de harmonisatie van outcome-criteria in het jeugddomein in de regio West-Brabant west. Hij benadrukt: ga vooral aan de slag met de data die er zijn: ‘En kijk hoe je gedurende de tijd steeds meer relevante data binnenkrijgt en van steeds meer organisaties’.
Zowel dataverzameling als kennis over ‘wat werkt’ (effectieve hulp) staat nog in de kinderschoenen in het sociaal domein. Het is daarom belangrijk om eerst een goede basis te leggen voordat u aan de slag gaat met de informatie die u heeft. Elke organisatie heeft een eigen registratiesysteem, het is niet de bedoeling dat de manier van registeren voor alle aanbieders moet veranderen. Zoek uit hoe u kunt aansluiten bij de bestaande systemen.
Over de praktijk van West-Brabant west zegt Van Andel: ‘We zien nu al dat bepaalde vormen van zorg zijn afgenomen. Dat raakt natuurlijk ook aan het bedrijfsbelang van enkele organisaties. Maar we willen graag dat gesprek voeren met elkaar. Belangrijk is dat we een veilige leeromgeving creëren. Waar zorgaanbieders ook profijt van hebben, is dat we info ook terugkoppelen aan zorgorganisaties en dat de jaarrapportages en accountverklaringen zijn afgeschaft’. Laat de inhoud leidend zijn, het vertrekpunt is kwaliteit en kwaliteitsverbetering.
Berends: ‘Op deze manier is het voor aanbieders en gemeenten inzichtelijk wat er van ze gevraagd wordt.’
Vertrouwen bouw je geleidelijk op. Daar kun je niet direct op inzetten. Er zijn belangen en die moet je niet uit de weg gaan, maar met elkaar bespreken. Het gesprek is leidend, maar in de praktijk willen de raad en de politiek vaak cijfers zien. In West-Brabant west zijn business cases per thema gemaakt. Hiermee worden resultaten beter zichtbaar. Als het bijvoorbeeld gaat over preventie, laat u zien dat u meer kunt voorkomen vanuit verschillende domeinen.
Vanuit welke visie treedt de gemeente naar buiten? Het maakt uit hoe u het gesprek als gemeente met de zorgaanbieder begint. Wat zijn de gemeenschappelijke elementen in beide visies en hoe komt u zo tot een goed gesprek over hoe u tot die stip op de horizon komt? De manier waarop de gemeente zorg en ondersteuning inkoopt is bijvoorbeeld niet landelijk voor te schrijven. Taakgericht of resultaatgericht is al een belangrijk onderscheid dat een bepaalde visie weerspiegelt.
Het gesprek moet, zeker in het begin, veel meer gaan over de maatschappelijke doelen dan over de resultaten. Uitgangspunten hierbij zijn:
Leer samen.
Een geharmoniseerde set van indicatoren is geen eerste prioriteit.
Het hoeft nog niet perfect te zijn.
Maak kleine stappen.
Begin het gesprek met de data die u al wel hebt.
Bekijk samen hoe u wilt en kunt uitbreiden.
