Op 3 december is het Wereld Gehandicapten Dag. Die speciale dag bestaat sinds 1992, toen de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in een speciale zitting een resolutie aannam om elk jaar op 3 december aandacht te besteden aan de positie van mensen met een beperking.
Dit jaar is het thema : het tegengaan van belemmeringen en het creëren van een toegankelijke maatschappij voor iedereen. Dat is een mooie kreet, maar hoe werk je daar nu concreet aan?
Er is de afgelopen weken al veel aandacht geweest voor bouwkundige toegankelijkheid, mede naar aanleiding van de Algemene Maatregel van Bestuur in het kader van de Wet gelijke behandelingen gehandicapten en chronisch zieken en het VN-Verdrag Gehandicapten. Een ander knelpunt voor veel mensen is het vervoer.
In Nederland is een auto inmiddels algemeen gebruikelijk. Bijna iedereen in Nederland kan over een auto beschikken. Wie een beperking heeft en een auto heeft, hoeft op zich geen vervoersproblemen te hebben. Wat hierbij wel een rol speelt, is dat relatief veel mensen met een beperking een laag inkomen hebben. En dan is een auto relatief duur. Dat is een inkomensprobleem dat kan samenhangen met het hebben van een beperking. Een ander punt is dat mensen steeds ouder worden en dat er een moment komt waarop autorijden niet meer verantwoordelijk is. Ook dan ontstaan problemen.
Je zou zeggen; dan is er nog het openbaar vervoer. Voor mensen met een beperking is dat is maar gedeeltelijk bruikbaar. Bussen zijn steeds beter toegankelijker. Overal waar nieuwe aanbestedingen worden gedaan geldt als eis : lage vloerbussen. Bushaltes worden geleidelijk op de juiste hoogte voor dit type bussen gebracht (anders 2x hoogte) Allemaal positieve ontwikkelingen, maar die staan of vallen met de bereidheid van chauffeurs om te helpen. Dat gebeurt met enige regelmaat niet. Het College voor de rechten van de mens heeft de laatste jaren diverse malen geoordeeld dat een busmaatschappij discrimineerde doordat de chauffeur niet bereid was tot het verlenen van assistentie. Daar is nog een aardige slag te maken. En dan speelt ook nog de discussie over het meenemen van elektrische rolstoelen. Die worden namelijk regelmatig geweigerd.
Een hoofdstuk apart is de trein. Treinen kunnen prima toegankelijk zijn. Dat wordt bewezen op een aantal regionale lijnen, waar niet door NS wordt gereden maar door andere maatschappijen. Die hebben meteen toegankelijk nieuw materieel aangeschaft. De perrons zijn op de goede hoogte gebracht en zelfstandig meegaan met de trein is mogelijk. NS is nog lang niet zo ver. Voorlopig moet NS in 2030 (dat is nog meer dan 13 jaar) toegankelijk zijn. Dat gaat het niet worden. Materieel gaat 30 tot 40 jaar mee en ontoegankelijk materieel tover je niet zonder meer om tot toegankelijk materieel. Dus ALLE materieel dat nu rijdt, blijft ontoegankelijk. Maar NS kent nog een ander probleem: de noodzaak van hulp bij in en uit de trein stappen met een rolstoel. Dat kan maar op een beperkt aantal stations en als je vastloopt door een storing (wat mij met enige regelmaat gebeurt) is dat lang niet altijd op een station waar hulp aanwezig is. En wat dan? Ik kan me de angst van ouderen en mensen met een beperkingvoorstellen bij de gedachte aan het met de trein reizen en dan ergens blijven steken. Ik doe al meer dan 25 jaar eerst alles, toen veel en nu steeds minder met de trein. Waarom? Omdat met het ouder worden het aanlopen tegen problemen bij het reizen per trein steeds minder aantrekkelijk wordt. Dus als de staatssecretaris stelt dat NS een alternatief is dan zet ik daar veel vraagtekens bij.
Veel gemeenten zijn in de 90-er jaren van de vorige eeuw begonnen met collectief vervoer van deur tot deur. Dat is voor veel mensen een goed alternatief. Ook daar zijn soms problemen, maar die zijn oplosbaar. In een beperkt gebied kan men met collectief vervoer van deur tot deur worden vervoerd. Met hulp, ook van deur tot deur, van de chauffeur. Probleem: dit systeem is meestal alleen bruikbaar in je eigen gemeente. Als je met de trein elders in Nederland arriveert en je wilt daar het collectief vervoer gebruiken zit je met je handen in het haar! Is er een systeem? Mag ik dat gebruiken? Wat kost het?
Omdat het gaat om gemeentelijke systemen geldt bijna altijd een beperking tot 5 (openbaar vervoer zones voor het gebied waarin men kan reizen. Buiten dat gebied is er Valys. Valys biedt ook deur tot deur vervoer, maar dan door heel Nederland. Iedereen met een Wmo-indicatie voor vervoer kan per jaar 800 kilometer tegen een laag tarief reizen. Boven dat aantal betekent bijbetalen. Valys is een mooie aanvulling, maar heeft dus zijn beperking. De staatssecretaris geeft aan dat er meer met ketenvervoer moet worden gewerkt en suggereert dan NS. U heeft al gelezen dat dit niet allemaal even gemakkelijk gaat! Overigens, wie aan kan tonen niet met de trein te kunnen reizen krijgt meer “goedkope” kilometers.
Voor collectief vervoer en taxi’s geldt ook nog dat hulphonden, zoals blindengeleidehonden, lang niet altijd mee mogen. Dat is dan een probleem voor hun’baasjes’die niet zonder de hond op stap kunnen. En dit is in strijd met de regelgeving dat deze honden gewoon toegelaten MOETEN worden.
Als het gaat om vervoer moet er nog het een en ander gebeuren.
Een mentaliteitsverandering bij (veel) beroepsbeoefenaren binnen het vervoer om gewoon te helpen en zich aan de regels te houden wanneer dat nodig is;
Meer toegankelijk materieel, uiteindelijk alleen toegankelijk materieel, en dat zo snel mogelijk, in het gehele openbaar vervoer;
Een goed dekkend collectief van deur tot deurvervoer, dat ook door mensen met een beperking uit andere delen van Nederland te gebruiken is;
Wellicht ooit uitbreiding van het aantal basiskilometers in Valys, of een tegemoetkoming in de kosten voor mensen met een laag inkomen veroorzaakt door hun beperking.
Op deze manier kan concreet gewerkt worden aan een stukje van het wegnemen van belemmeringen en het creëren van een toegankelijke maatschappij voor iedereen. Dan heeft de Wereld Gehandicapten Dag effect!
