De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op 17 januari 2024 haar advies vastgesteld over het ontwerpbesluit ‘gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’. Het advies is op 18 januari 2024 openbaar gemaakt en gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Op dit moment ligt bij de Eerste Kamer de zogeheten Spreidingswet voor. Het doel van die wet is dat de opvang van asielzoekers beter over gemeenten wordt gespreid. De minister van Justitie en Veiligheid moet hiervoor iedere twee jaar een verdeling vaststellen. De Spreidingswet bepaalt op hoofdlijnen hoe hij dit moet doen, maar verwijst voor de details door naar een algemene maatregel van bestuur. Het ontwerpbesluit is die algemene maatregel van bestuur, en is dus nodig om de Spreidingswet goed te kunnen uitvoeren.
Tijdens de parlementaire behandeling van de Spreidingswet heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin de regering wordt opgeroepen om volwaardige aanmeldcentra eerlijk over Nederland te spreiden. De Spreidingswet regelt de verdeling van opvangplaatsen, niet van aanmeldcentra. Naar aanleiding hiervan is in het ontwerpbesluit de mogelijkheid opgenomen om ook ‘aanmeldvoorzieningen’ te spreiden. Dat is volgens het ontwerpbesluit een vorm van opvang waarbij door de Immigratie- en Naturalisatiedienst ook aanmeldwerkzaamheden kunnen worden verricht. De Afdeling advisering adviseert het verschil tussen aanmeldvoorzieningen en aanmeldcentra te verduidelijken. Ook adviseert de Afdeling te verduidelijken welke criteria er gelden voor het spreiden van aanmeldvoorzieningen over het land.
De Spreidingswet bepaalt dat gemeenten in provinciaal verband moeten onderhandelen over de verdeling van opvangplaatsen. De minister van Justitie en Veiligheid legt de verdeling vervolgens definitief vast in het zogenoemde verdeelbesluit. In de toelichting bij het ontwerpbesluit staat dat de minister hierbij de uitkomst van de onderhandelingen tussen de gemeenten overneemt, maar dat die uitkomst wel uitvoerbaar moet zijn voor de ketenpartners uit de migratieketen, zoals het COA. De Afdeling advisering is het met de regering eens dat de verdeling van opvangplaatsen uitvoerbaar moet zijn. Tegelijkertijd constateert zij dat de Spreidingswet en het ontwerpbesluit een taak voor gemeenten creëren. Dan zou ook de uitvoerbaarheid voor gemeenten een zwaarwegend criterium moeten zijn. Er is daarom met het oog op de uitvoering meer duidelijkheid nodig over de positie van de ketenpartners uit de migratieketen (waaronder het COA) bij de uiteindelijke verdeling van opvangplaatsen.
In de Spreidingswet staat dat opvangplaatsen iedere twee jaar opnieuw moeten worden verdeeld tussen gemeenten. Als gemeenten opvangplaatsen aanbieden die minimaal vijf jaar beschikbaar zijn, zijn dat ‘duurzame opvangplaatsen’. Volgens de Spreidingswet hoeven zulke opvangplaatsen niet iedere twee jaar te worden verdeeld, op voorwaarde dat er een minimale hoeveelheid aan opvangplaatsen wordt aangeboden door de gemeente. De regering moet het precieze aantal bepalen bij algemene maatregel van bestuur. De Afdeling advisering merkt op dat dit in het ontwerpbesluit gebeurt voor zogeheten duurzame reguliere opvangplaatsen. Voor duurzame bijzondere opvangplaatsen, zoals opvangplaatsen voor minderjarige asielzoekers, stelt het ontwerpbesluit geen minimale hoeveelheid vast. De Afdeling adviseert om dat alsnog te doen, ook als het een klein aantal betreft, zodat ook duurzame bijzondere opvangplaatsen conform de Spreidingswet niet iedere twee jaar in de verdeling hoeven te worden meegenomen.
De Afdeling advisering heeft een aantal opmerkingen bij het ontwerpbesluit en adviseert daarmee rekening te houden voordat een besluit wordt genomen.
