Ouders, kinderen en rechters zijn tevreden over de inzet van gedragsdeskundigen als belangenbehartiger voor kinderen in complexe echtscheidingszaken. De rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft daar de afgelopen jaren een proef mee gehouden. De nieuwe werkwijze kent nog wel wat kinderziektes, blijkt uit onderzoek(1).
Familierechters worden steeds vaker geconfronteerd met ouderparen die uit elkaar gaan en dat niet onderling kunnen regelen. In zo’n complexe scheiding zien de ex-partners alleen nog hun eigen belang. Ze stapelen verwijt op verwijt, wat vaak tot steeds nieuwe procedures leidt. Kinderen kunnen daar ernstig onder lijden, zeker als zij inzet zijn van de ruzies. Hun ouders boycotten bijvoorbeeld de omgangsregeling, beschuldigen elkaar van mishandeling of proberen exclusief gezag over de kinderen te krijgen.
Om er zeker van te zijn dat rechterlijke uitspraken wél rekening houden met de kinderen, kunnen rechters in zo’n geval een bijzondere curator inschakelen, die opkomt voor de belangen van het kind. Traditiegetrouw is dat een advocaat of mediator, maar in Zeeland-West-Brabant is met ingang van 2015 gekozen voor gedragsdeskundigen. Het idee is dat zij vanuit hun expertise beter in staat zijn met kinderen te praten en te achterhalen wat er werkelijk speelt in een gezin.
Deze proef maakt deel uit van een reeks nieuwe werkwijzen waar de familierechters de afgelopen jaren op kleine schaal mee hebben geëxperimenteerd, allemaal bedoeld om de schade bij kinderen in complexe scheidingen zoveel mogelijk te beperken. De rechters presenteerden daarover in november een visiedocument. Werkwijzen die zich inmiddels hebben bewezen, worden landelijk ingevoerd.
Bij de rechtbank Zeeland-West-Brabant werkten gedurende de proef 12 gedragsdeskundigen volgens de triangulatie-methode. Die houdt in dat zij praten met het kind, met elke ouder afzonderlijk en eventueel een derde, zoals een leraar. Van elk gesprek wordt een verslag gemaakt en met de betrokkene afgestemd. De bijzondere curator bekijkt daarna de verslagen in samenhang, maakt een analyse en formuleert een advies voor de rechter. Soms komen ouders alsnog zelf tot afspraken (bijvoorbeeld over een omgangsregeling) omdat ze door de gesprekken inzicht krijgen in de behoeften van hun kind en de schadelijkheid van hun ruzies.
Het onderzoek geeft geen antwoord op de vraag of door deze aanpak het conflictgedrag tussen ouders afneemt en het welzijn van kinderen toeneemt. Daarvoor zou die langer toegepast moeten worden. Wel werd duidelijk hoe de werkwijze wordt ervaren en wat de sterke en zwakke punten zijn. Rechters vinden dat het inzetten van gedragsdeskundigen als bijzondere curator grote voordelen heeft, omdat zij duidelijk maken wat echt van belang is voor de kinderen en welke gevolgen het gedrag van de ouders op hun welzijn heeft. Daarmee geconfronteerd staan ouders vaak open voor verandering. Bovendien komt de juiste vorm van hulpverlening eerder in beeld. Een nadeel vinden de rechters dat gedragsdeskundigen geen juridische kennis hebben.
Ook ruim driekwart van de ondervraagde ouders en kinderen is tevreden over de aanpak, al vinden ze wel dat het traject lang duurt. De onderzoekers constateren bovendien dat de vergoeding die de gedragsdeskundigen krijgen (in het kader van deze proef werden zij net als advocaten ‘toegevoegd’ door de Raad voor Rechtsbijstand) te laag is voor de tijd die zij in elk zaak stoppen.
De familierechters willen op basis van de opgedane ervaringen vaker gedragsdeskundigen inzetten als bijzondere curator, ook elders in het land. Daarbij kunnen ook andere methoden worden toegepast dan in Zeeland-West-Brabant.
(1) Lees hier verder.
