Sinds 2015 is het de taak van de gemeentes om het probleemoplossend vermogen van kinderen en jongeren, hun ouders en sociale omgeving te versterken. Ook dienen de opvoedcapaciteiten van ouders en de sociale omgeving versterkt te worden. In veel gevallen wordt er gekozen voor preventie en vroeg signalering door tijdig de juiste hulp te bieden. Het doel is om effectieve en efficiënte samenwerking rond gezinnen te bereiken (Nederlands Jeugdinstituut, Z.D.).
“In Nederland moet iedereen kunnen rekenen op een overheid die dienstbaar is en oog heeft voor de menselijke maat”, zo staat er letterlijk te lezen op de website van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het wetsvoorstel ‘versterking waarborgfunctie Algemene wet bestuursrecht’ draagt hieraan bij. De ministerraad heeft hier op 26 januari 2024 mee ingestemd. Het voorstel bevat verschillende aanpassingen om de dienstverlening door de overheid te verbeteren en de menselijke maat hierbij te versterken en laagdrempelig contact te bevorderen.
De gemeenteraad, het hoogste bestuursorgaan van de gemeente, is er om beslissingen te nemen die van belang zijn voor de gemeente. Ook is ieder gemeenteraadslid een volksvertegenwoordiger en dient zich te houden aan de wetgeving van de AwB en moet deze regels hanteren en er op toezien dat er volgens deze wet gewerkt wordt (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2024).
Uit het onderzoek blijkt dat de werkelijke kosten fors boven het beschikbare budget uitkomen, dat is vastgelegd in het Meerjarig Financieel Kader. Hoewel de maatregelen uit de Hervormingsagenda zouden moeten leiden tot een beheersing van de kosten in de jeugdzorg, blijven deze verder toenemen. Doordat de jeugdwet in een bestuursrechtelijke omgeving is beland, zijn er op gemeentelijk niveau voor een groot deel financiële problemen ontstaan. De bestuursrechtelijke omgeving van een gemeente is er op gebrand om de dienstverlening aan de inwoner te verbeteren. Maar jeugdzorg is niet alleen maar bedoeld als dienstverlening en deze telkens te optimaliseren, aldus het NJi en de jeugdwet.
Binnen het sociaal domein zijn op landelijk niveau de financiële tekorten opgelopen. Dit komt door verschillende redenen. Een ervan is dat veel gemeentes willen voldoen aan de wensen en behoeftes van de inwoner, zoals het nieuwe wetsvoorstel voor ogen heeft. Volgens de VNG zijn de netto lasten van gemeenten binnen het sociaal domein in 2021 zelfs met €484 miljoen gestegen (VNG, Z.D.). Dat blijkt uit het onderzoek ‘De financiële staat van het sociaal domein van gemeenten in 2021’, uitgevoerd door BDO (Uitgaven sociaal domein opnieuw gestegen|VNG, Z.D.).
De Awb richt zich vooral op de wensen van inwoners en om de menselijke maat te versterken. Hiermee hoopt de overheid de landelijke dienstverlening te verbeteren. De conflicterende werking van beide wetten zit er in dat beide een ander doel voor ogen hebben. In de hervormingsagenda jeugd staat beschreven dat eigen kracht van ouders meer gestimuleerd en aangesproken dient te worden, ook als ouders dit niet willen (Nederlands Jeugdinstituut, Z.D.). De Awb benadrukt juist dat inwonerstevredenheid nagestreefd moet worden.
De vraag is hoelang jeugdzorg houdbaar is binnen een Awb orgaan, aangezien de gemeenteraad volksvertegenwoordiging, dienstverlening en inwonerstevredenheid hoog in het vaandel heeft staan en dit wil nastreven. Voor de jeugdzorgsector is het beter dat er niet alleen maar gekoerst wordt op een dienstverlenende houding. Dit wekt vraaggericht beschikken in de hand. Er dient meer gefocust te worden op het motiveren van ouders om mee te helpen de ontstane problemen te verminderen. Dit door middel van het inzetten van de eigen kracht en het versterken van het sociaal netwerk. Hierdoor wordt de inwoner duidelijk gemaakt dat de gemeente helpt met het bieden van hulpverlening, maar ‘niks’ van de ouders gaat overnemen. Dit vergroot de kans om de hulpverlening succesvol af te bouwen en het accent te leggen op het aanreiken van tips en adviezen.
Een oplossing is te vinden in de Publiek Private Samenwerking. Door meer publiek private samenwerkingsverbanden aan te gaan betrek je de inwoner bij private initiatieven in de gemeente. Het positieve effect hiervan is dat de publieke taak wordt afgeschaald naar lokale initiatieven met als doel om kennis over te dragen vanuit een team professionals naar vrijwilligers en wijkbewoners. Dit bevordert preventief werken en vermindert de behoefte aan zorgverlening. Het werkt richtinggevend en kostenbesparend. Door inwoners actief te betrekken bij private samenwerking voorkom je dat er alleen gefocust wordt op het optimaliseren van gemeentelijke dienstverlening. Er wordt meer concreet richting gegeven aan lokale gezondheidsbevordering en het voorkomen van problemen. Zodoende wordt samen met buurtbewoners de focus gelegd op het gezamenlijk bedenken van oplossingen voor sociale problemen en het versterken van de veerkracht van de bewoners. Door meer te focussen op publieke dienstverlening (en dus minder binnen een Awb omgeving) verminderen de oplopende zorgkosten én worden inwoners gestimuleerd de eigen kracht te benutten en zelf aan de slag te gaan.
Gemeenten kampen met oplopende tekorten in jeugdzorg | VNG. (Z.D.). VNG. https://vng.nl/nieuws/gemeenten-kampen-met-oplopende-tekorten-in-jeugdzorg#:~:text=De%20kosten%20voor%20jeugdzorg%20blijven,kader%20van%20de%20Hervormingsagenda%20Jeugd
Jeugdwet | Nederlands Jeugdinstituut. (Z.D.). https://www.nji.nl/impact-maken-met-jeugdbeleid/jeugdwet
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2024a, februari 1). Meer oog voor menselijke maat in Algemene wet bestuursrecht. Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/02/01/meer-oog-voor-menselijke-maat-in-algemene-wet-bestuursrecht
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. (2024b, april 11). Raadsleden. Gemeenten | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gemeenten/raadsleden
Versterken van jeugd en ouders | Nederlands Jeugdinstituut. (Z.D.). https://www.nji.nl/pedagogische-basis/versterken-van-jeugd-en-ouders#:~:text=Wat%20is%20eigen%20kracht%3F,en%20welke%20ondersteuning%20zij%20willen
