De transities en transformaties van het sociaal domein vormen de laatste decennia de grootste verandering in de verzorgingsstaat. Vanaf 2015 zijn alle gemeenten in Nederland zelf verantwoordelijk voor vrijwel de gehele maatschappelijke ondersteuning van hun inwoners. Zo kreeg ook de gemeente Haarlem er veel nieuwe taken en verantwoordelijkheden bij. In deze transformatie speelt het sociaal wijkteam een belangrijke rol. Centraal staat het leren, ontwikkelen en werken vanuit de praktijk, met als doel het voorkomen of vertragen van escalatie van problemen. Marieke Meijer, afdelingsmanager Schulddienstverlening en Handhaving bij de gemeente Haarlem, vertelt hier meer over.
‘In januari 2012 startte de gemeente Haarlem met een pilot van twee teams, toen nog wijkcoaches geheten, in Schalkwijk en Slachthuisbuurt. Deze pilot werd in 2013 voorgezet en de naam veranderde in ‘sociaal wijkteam’. Na een positieve evaluatie werd het aantal teams verder uitgebreid naar vier, en sinds 2015 is er een stedelijk dekkend netwerk van acht sociaal wijkteams in Haarlem, en één sociaal wijkteam in Zandvoort.’
‘Er waren destijds nog nauwelijks voorbeelden in het land. Iedere gemeente koos voor een eigen aanpak. De achterliggende gedachte was wel overal hetzelfde; ‘met het sociaal wijkteam brengen we zorg en welzijn dichter bij de burger, met als achterliggende doelen afschalen van zorg waar mogelijk, normaliseren en ontmedicaliseren vanuit een samenhangend klantperspectief’. Er zou eerder worden gesignaleerd en eerder worden geïntervenieerd. Daarmee kun je escalatie van problemen voorkomen of vertragen.’
De wijkteams
In de wijkteams in de gemeente Haarlem participeren;
de maatschappelijke dienstverlening (Dock)
de afdelingen Werk & Inkomen en Schulddienstverlening van de Sociale Dienst
de casemanagers, belast met de uitvoering van de Wmo
Samenlevingsopbouw (Dock, Haarlem Effect en Pluspunt)
de Wijkverpleging (Zorgbalans)
MEE consulenten
en in 2 teams, ambulant begeleiders (RIBW-KAM).
‘Op dit moment versterken we de teams met medewerkers met deskundigheid op het terrein van psychiatrie en verstandelijke beperkingen. De medewerkers van de wijkteams werken nauw samen met de coaches van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG).’
Toekomstperspectief
‘In 2013 zetten we vooral in op de eigen zelfredzaamheid. Nu weten we dat teveel nadruk hierop mensen kan belemmeren. Er lijkt nu een soort herijking plaats te vinden, een zogeheten golfbeweging, die zie je ook terug in de wijkteams. Kijken we naar schulddienstverlening dan lijkt het beter om de klant even aan de hand te nemen, hem te ontzorgen en te zorgen dat zijn hoofd leeg raakt.
Zeiden we in 2013: ‘Ga naast de burger staan, neem niets over, leer hem in zijn eigen kracht te staan’. Nu is het motto; laat af en toe je handen wapperen, neem wel het voortouw, pak de laptop en verzorg die digitale aanmelding bij schulddienstverlening voor die burger. Zo kan het vertrouwen in de overheid weer terugkomen, en tegelijkertijd ontstaat er ruimte bij de klant. Anders gezegd; motivatie is niet meer de vereiste vooraf, maar vooral het doel waar we naar streven.’
De bezetting
Het is de opgave van de afdeling Schulddienstverlening om bezetting te leveren in de wijkteams. ‘Afgesproken is dat de afdeling Schulddienstverlening gemiddeld 24 uur bezetting levert. In de paar jaar dat we nu werken met sociale wijkteams constateerden we namelijk met elkaar, dat de onderleggers van de multi-problematiek vaak schulden en geldzorgen zijn. Dat je dus financiële kennis nodig hebt in de wijkteams, is terecht.’
‘Mijn vraag is alleen; moet het een echte consulent schulddienstverlening zijn? De core business van een schulddienstverlener is tenslotte het treffen van schuldenregelingen en contact onderhouden met schuldeisers. Dat is niet het werk dat de consulent in de wijkteams doet. Ik denk dat je bijvoorbeeld ook heel goed sociale raadslieden voor de wijkteams kunt werven met veel kennis van financiën, maar ook van schulden. Dus iemand die toeslagen kan aanvragen, de beslagvrije voet kan berekenen, een draagkrachtberekening kan uitvoeren, enzovoorts. Oftewel; iemand met gedegen financiële kennis. Dat hoeft dus niet perse een consulent schulddienstverlener te zijn.’
‘Over de vraag wie we gaan inzetten, de consulent schulddienstverlening of een sociaal raadslid, zijn we binnen de gemeente momenteel met elkaar in gesprek. Ondertussen werf ik goede mensen voor de wijkteams, die daar voor gemiddeld 24 uur per week gaan werken en voor de overige uren (± 8 tot 12 uur) werkzaam zijn bij de moederorganisatie (lees; de afdeling Schulddienstverlening). Het is dan de opgave om deze resturen effectief in te zetten. Het probleem van een klein aantal resturen is dat je hierin geen eigen caseload kunt draaien. Inmiddels zijn bij de afdeling Schulddienstverlening vaste contactpersonen voor de negen wijkteams benoemd om de gewenste en benodigde korte lijnen te bewerkstelligen.’
Het T-profiel
‘Terugkomend op de sociale wijkteams, als gemeente spraken we in de doorontwikkeling af dat als je daarin participeert, je dit doet vanuit het zogenoemde T-profiel. Dat wil zeggen; de verschillende professionals die met hun specialistische kennis vanuit hun eigen achtergrond, samen de gewenste integrale brede blik, met oog voor de noden en vragen van de bewoners van de wijk vormen. Specialisten die dus ook generalist zijn, waarbij kennis van elkaars perceptie noodzakelijk is. Dat is het T-profiel in optima forma.’
Auteur: Hylmar Bertens
