Democratie 2.0

Democratie als gelijkheidsideaal
Democratie is een bestuursvorm die letterlijk betekent ‘volksheerschappij’. Ofwel, het volk stemt zelf over wetten of kiest vertegenwoordigers (bijvoorbeeld de gemeenteraad) die dat namens hen doet.  Alle autoriteit is gebaseerd op de (theoretische) instemming van het volk, vanuit de gedachte dat alle mensen gelijk zijn.

In de gemeente worden de gemeenteraadsleden democratisch gekozen als afvaardiging van alle burgers. Door die samenwerkingsverbanden zien we de machten verschuiven, waardoor met name in kleine gemeenten de door de burgers democratisch gekozen vertegenwoordigers het eigenlijk niet meer voor het zeggen hebben. Dat roept de vraag op of, om met de woorden van George Orwell te spreken, ‘alle mensen gelijk zijn, maar sommige net iets gelijker dan anderen’?

Inspraak van cliënten, op papier of echt?
Om het eerste misverstand even uit de wereld te helpen, mensen zijn niet gelijk. Gelukkig maar, want dat zou een bijzonder saaie samenleving opleveren. Mensen zijn wel gelijkwaardig, maar dat is een wezenlijk verschil.

Als het om de bijstand gaat zijn we voor het democratisch gehalte niet afhankelijk van de gemeenteraad alleen. Gelukkig worden de burgers al heel lang worden betrokken bij de besluitvorming. Op grond van de Participatiewet wordt in een verordening vastgelegd hoe bijstandsgerechtigden worden betrokken bij de uitvoering van de wet. Maar het vastleggen in de wet en de uitvoering kunnen twee verschillende dingen zijn, zo blijkt in de praktijk.

Er zijn grote verschillen in de wijze waarop cliëntenparticipatie wordt vormgegeven. De klassieke vorm is dat de cliëntenraad mag meelezen op verordeningen en beleidsregels en daar commentaar op mogen leveren.  Levert dat echt inspraak op? Is de cliëntenraad voldoende toegerust om te beoordelen of de stukken die ze voorgelegd krijgen voldoen aan de wet? Hebben ze voldoende kennis om te beoordelen wat de effecten hiervan zijn op de burgers? Met andere woorden, is hier aan de eisen van democratie voldaan?

Democratie 2.0
Als de gemeente de democratie serieus neemt dan zorgt ze dat de burgers echt inspraak hebben. Dat betekent investeren in een goed onderlegde cliëntenraad en mogelijk nog in andere vormen van burgerparticipatie. Denk aan een bijeenkomst (pizzasessie, huiskamerbijeenkomst) waar burgers daadwerkelijk mee kunnen praten over onderwerpen die hun aangaan. Het is dan aan de cliëntenraad om te bewaken dat de uitkomst van deze besprekingen worden meegenomen in het vaststellen van het beleid. Het mooiste zou het natuurlijk zijn als de burgers al in een vroeg stadium worden betrokken, als de grote lijnen van het beleid nog uitgezet moeten worden. Wat vinden zij belangrijk? Waar willen ze hun focus op gelegd hebben?

Van, voor en door burgers
Natuurlijk is de vraag of burgers niet vooral voor hun eigen parochie preken. Daar ligt een schone taak voor de gemeente om uit te leggen wat er moet gebeuren met het gemeenschapsgeld en dat er keuzes gemaakt worden. Welke keuzes passen bij de behoefte van de burger? Wellicht is de uitkomst heel verrassend!

Maak van de nood een deugd, leidt je cliëntenraden goed op en zorg dat ze echt mee kunnen praten en mee kunnen denken over het betrekken van de rest van de belanghebbenden. Want een democratie is van, voor en door de burgers!

Eerdere blogs van mr Evelien Meester van Stimulansz

• Handhaving en zachte heelmeesters

• Is een onvoorwaardelijk basisinkomen juridisch mogelijk?

• Wat hebben sociale diensten met voetballers en zangers?

• Werken naast de bijstand: drama of zegen?

• De gemeente als oplossing en oorzaak van armoede

• Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn - deel 2

• Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn

• Onderzoek naar vermogen in het buitenland: discriminatie of niet?

• Hennepkwekerij: waar ligt de grens tussen kweken voor eigen gebruik en professioneel kweken?

• Vereenvoudiging beslagvrije voet