Met de recente publicatie van het Nationaal Programma Armoede en Schulden (NPAS) zet het kabinet een goede stap in de richting van een meer preventieve aanpak van armoede en schulden, vindt Divosa. De vereniging maakt zich echter zorgen over het ontbreken van structurele randvoorwaarden. Gemeenten kunnen hun rol alleen goed invullen als het Rijk investeert in een stabiele uitvoeringsbasis.
Het NPAS benadrukt het belang van het voorkomen van problematische schulden. Volgens Divosa is dat een stap vooruit, maar het ontbreken van structurele financiering – voor vroegsignalering bijvoorbeeld – vormt een groot risico. Gemeenten hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in uitvoeringskracht en personeel op basis van eerder toegezegde structurele middelen. Die toezegging blijkt nu vervangen door tijdelijke financiering voor een periode van drie jaar. En dat zet de continuïteit van de aanpak juist onder druk.
Gemeenten doen veel om inwoners met geldzorgen te helpen, maar zijn steeds vaker het “vangnet voor tekorten die het Rijk laat ontstaan”, zegt Divosa. Dit leidt tot een ongezonde dynamiek waarbij gemeenten verantwoordelijk worden gehouden voor uitvoeringsproblemen die hun oorsprong vinden in rijksbeleid. Een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden is dan ook noodzakelijk om bestaanszekerheid voor inwoners te waarborgen.
Om tot een toekomstbestendige aanpak van armoede te komen, zijn Divosa en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gestart met een landelijke verkenning bij veertig gemeenten. Deze verkenning moet leiden tot gedeelde handelingsperspectieven, betere afstemming van lokale regelingen en effectievere ondersteuning die aansluit op de leefwereld van inwoners. Gemeenten tonen hiermee hun bereidheid tot verbetering, maar benadrukken dat zonder stabiele randvoorwaarden geen structurele vooruitgang mogelijk is
Divosa stelt dat armoede geen individueel falen is, maar een systeemprobleem. Preventie moet dan ook beginnen bij een systeem dat mensen ondersteunt in plaats van belemmert. Dat vraagt om ingrijpende veranderingen, zoals het vereenvoudigen van inkomensondersteuning, het automatisch toekennen van voorzieningen en aanpassing van de voorschotsystematiek bij toeslagen. Alleen dan wordt het mogelijk om schulden echt te voorkomen.
In aanloop naar het Kamerdebat op 22 mei heeft Divosa de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid opgeroepen om de landelijke randvoorwaarden op orde te brengen. Structurele financiering, een duidelijke rolverdeling tussen Rijk en gemeenten en het vasthouden aan de brede ambitie van het NPAS zijn volgens Divosa cruciale voorwaarden om effectieve armoedebestrijding op lokaal niveau mogelijk te maken.
