Al jaren zijn het Rijk en de gemeenten bezig om beperkte vaardigheden op het gebied van lezen, schrijven en digitale vaardigheden te voorkomen en het aantal laaggeletterden in beeld te brengen. In Nederland hebben we het over 2.500.000 mensen die laaggeletterd zijn. Dat is 1 op 9 inwoners die te maken hebben met deze beperking. Het gemis aan beperkte basisvaardigheden kan leiden tot problematiek op het gebied van opvoeding, zorg, arbeid, financiën, armoede of sociale betrokkenheid. Dit kan voorkomen worden. Het streven is een zelfredzame, onafhankelijke burger die in staat is zelf de regie te nemen op alle leefgebieden, volwaardig deel te nemen aan de maatschappij, zelf de benodigde zorg voor het gezin of kinderen te verzorgen. In dit artikel vertel ik over de noodzaak om met dit probleem aan de slag te gaan en de gemeentelijke aanpak die (vanuit mijn eigen ervaring) succesvol is gebleken.
Elke burger zou in staat moeten zijn om zonder tussenkomst van een ander zijn post te lezen en begrijpen, zijn rekeningen te betalen of digitaal informatie tot zich te nemen en zo zelfredzaam te zijn. Ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op. De kloof tussen jongeren en ouderen wordt steeds groter door digitalisering. Ouders lezen niet meer voor, maar laten voorlezen. Jongeren lezen geen boeken, maar kijken naar filmpjes op YouTube, Tik Tok etc. Het meest vreselijke en goede nieuws is binnen handbereik, op elk gewenst moment. Burgers organiseren digitaal en zien elkaar steeds minder fysiek. Verreweg de meeste organisaties maken gebruik van digitale post voor informatiedeling. Hierdoor raken inwoners met een gebrek aan basisvaardigheden steeds verder achter, worden ontwikkelmogelijkheden beperkt en kunnen problemen ontstaan. Er dient structureel en blijvend aandacht te zijn voor laaggeletterdheid en om een nieuwe generatie laaggeletterden te voorkomen.
Laaggeletterdheid kan een voorpoort zijn voor problematiek op het gebied van ontwikkeling, opvoeding, schulden, armoede en isolement. Het doel is om burgers die te maken hebben met deze beperking in beeld te brengen, een passend aanbod te bieden zodat deze beperking beëindigd kan worden. Als dit slaagt dan heeft de burger zoveel mogelijk eigen regie over alle leefgebieden en mogelijke problemen die zij ondervonden door beperkte vaardigheden op het gebied van lezen, schrijven, rekenen en/of digitale vaardigheden. Een geletterde burger kan zijn brieven zelf lezen, weet welke rekeningen er nog openstaan, kan zijn kind helpen bij het maken van huiswerk, kan de bijsluiter van zijn geneesmiddel lezen, kan een (digitale) cursus volgen om zich door te ontwikkelen, maakt meer kans op de arbeidsmarkt en meer. Voor een geletterde burger zijn deze zaken vanzelfsprekend maar voor een laaggeletterde inwoner altijd een probleem die hulp van anderen noodzakelijk maakt. Het gezamenlijk doel is een geletterde burger.
Door de jaren heen is er veel aanbod ontwikkeld en aanwezig om de laaggeletterde inwoner te ondersteunen in het lezen, schrijven, rekenen of digitale vaardigheden. Van het aanbod wordt gebruik gemaakt, maar voornamelijk door statushouders met een anderstalige achtergrond. Een logisch proces want om zelfredzaam te zijn in een nieuw land dien je de taal te leren om deel te nemen aan de maatschappij. Maar een doelgroep die vaak gemist wordt is de autochtone doelgroep, de Nederlanders die hier zijn opgegroeid en in Nederland naar de basisschool zijn geweest. Het is van belang om meer aandacht te hebben door deze doelgroep, in de aanpak van laaggeletterdheid. Mede vanwege een gevoel van schaamte, is deze doelgroep moeilijk te bereiken.
1. Bespreekbaar maken
Om laaggeletterdheid aan te pakken moet dit bespreekbaar worden gemaakt. Op laaggeletterdheid rust een taboe. Mensen die de vaardigheden lezen en schrijven niet beheersen schamen zich hiervoor. Ze voelen het als een tekortkoming in vergelijking met anderen die wel goed kunnen lezen en schrijven. Door blijvend en structureel aandacht te besteden aan dit onderwerp wordt dit bespreekbaar gemaakt en ontstaat er bewustwording en erkenning dat dit een beperking is waar veel mensen mee te maken hebben.
2. Bewustwording en erkenning
Bij bewustwording worden mensen zich ervan bewust dat laaggeletterdheid een probleem is waar meer mensen mee te maken hebben. “Je bent niet alleen.” Het kan leiden tot erkenning bij de persoon zelf en de motivatie om deze beperking op te heffen. Bij het netwerk en professionals zorgt bewustwording ervoor dat signalering van laaggeletterden beter opgepakt wordt. Door laaggeletterdheid structureel op te nemen in werkprocessen van de consulenten, komen beperkingen in lezen schrijven of digitale vaardigheden sneller in beeld en kan er passende ondersteuning worden geboden.
3. Ondersteuning; passend, dichtbij en toegankelijk
Als bewustwording is gecreëerd, signalen bekend zijn, erkenning slaagt en het juiste gesprek is gevoerd is de volgende stap deelname aan ondersteuning. Ondersteuning moet passend zijn; niveau, leeftijd, formeel, informeel. Ondersteuning dient laagdrempelig, dichtbij en vrij toegankelijk te zijn.
Helaas blijft er natuurlijk een groep over die deze basisvaardigheden niet zal kunnen leren. Het betreft burgers die vanwege hun leeftijd en lichamelijke- of psychische problematiek niet kan werken aan het verbeteren van deze vaardigheden. Deze doelgroep wordt meegerekend in het totaal aantal laaggeletterden in Nederland.
Laten we meer aandacht besteden aan de aanwezigheid van laaggeletterdheid. Laten we het bespreekbaar maken, structureel en blijvend.
