Een mens met dementie kan zijn behoeften en gevoelens niet meer goed uiten. Voor de omgeving wordt het steeds lastiger om zijn beweegredenen en bezieling te kennen. Daarom vraagt goede zorg zo nadrukkelijk om empathie. In de dementiezorg zijn echter nog onvoldoende zorgverleners met empathische vaardigheden. De oorzaak ligt in het gebrek aan specifieke opleiding en coaching, en in een starre leef- en werkomgeving.
In het pas verschenen boek Dementie & Empathie van Dick Kits en Hedda Schut stelt privézorgverlener Irene Nieboer:
Erkenning nodig hebben valt niet weg bij dementie. Als je de patiënt als uniek mens blijft zien en maatwerk biedt, blijft zijn waardigheid intact. Hij blijft altijd een individu, ook tijdens het ziekteproces dat voor ieder anders verloopt.
Empathie is naar de ander kijken en luisteren, echt kunnen begrijpen wat zijn gedachten en gevoelens zijn, en hiernaar handelen. Met empathisch handelen kom je automatisch uit bij persoonsgerichte zorg. In de privézorg is dit vanzelfsprekend. In de instellingenzorg botst dit helaas nog te vaak met de dagelijkse praktijk.
Regelgeving en bureaucratie werken verstikkend op flexibiliteit, meebewegen en persoonsgerichte zorg. Regels en protocollen zijn star en niet gericht op de individuele mens, maar op het proces rond hem. Ze zijn vooral een blokkade voor empathisch handelen. In het kwadrant ‘empathisch – flexibel’ komt protocollaire zorg in het verkeerde vak uit.
Flexibiliteit en een empathische attitude vonden wij bij het schrijven van ons boek wel bij kleinschalige zorgaanbieders als bijvoorbeeld Herbergier, De Zorgboerderij en bij Open Vensters in Ameide. Empathie en persoonsgerichte zorg zijn hier uitgangspunt in de hele organisatie. Empathie is top-down aanwezig en vanzelfsprekend. En het werkt. Zo staan zorgverleners op de wachtlijst van Zorgboerderij Grootenhout in Mariahout omdat ze daar - vanwege die aanpak - graag willen werken.
Voor veel zorginstellingen ligt hier nog een grote en interessante uitdaging. Bij de transformatie van systeemgericht denken en doen naar cliënt- en persoonsgericht handelen, is empathie een prachtig handvat. Minder of geen regels en controle op afstand, en weer meer werken vanuit vertrouwen. Daarnaast is een interne Dementie opleiding met focus op coaching on the job een absolute noodzaak om de achterstand in kennis en ervaring in te lopen. Tegelijkertijd is het een voorbereider op een toekomst met steeds meer mensen met dementie. De grootste les over dementie vindt namelijk op de werkvloer plaats. Met zo’n opleiding kan alle bestaande kennis waardevol worden toegepast en uitgebreid. Als je dat weet te realiseren, wordt de zorglast minder en het met elkaar omgaan veel aangenamer.
