Ervaringsdeskundigheid: meer dan een vinkje in de wet

Wat is ervaringsdeskundigheid?

Ervaringsdeskundigen zijn mensen die op basis van hun eigen levenservaring én een opleiding ervaringsdeskundigheid anderen professioneel kunnen ondersteunen en om beleid of de hulpverlening te verbeteren. Bijvoorbeeld iemand die zelf heeft geworsteld met schulden, verslaving, psychische kwetsbaarheid of dakloosheid. Door hersteld te zijn kan de ervaringsdeskundige anderen bijstaan vanuit hun eigen ervaring. Ze weten hoe het voelt. Ze spreken dezelfde taal. En ze kunnen een brug slaan tussen inwoners en professionals.

Waarom is het belangrijk om de kracht van ervaringsdeskundigheid te benutten

We weten inmiddels wat wel en niet werkt:

• Ervaringsdeskundigen zorgen voor meer vertrouwen bij inwoners, daardoor kan de hulp of ondersteuning sneller door de inwoner geaccepteerd worden,
• Omdat ervaringsdeskundigen vaak dezelfde taal als inwoners spreken helpt het misverstanden voorkomen en wordt er minder ‘over de hoofden heen’ gewerkt,
• De beleidskeuzes sluiten beter aan bij wat mensen echt nodig hebben om te kunnen herstellen,
• Ervaringsdeskundigen versterken de eigen regie van inwoners.
• Voorkom dat de inzet van ervaringsdeskundigen wordt gebruikt als legitimering om bestaand beleid te verkopen: “We hebben ervaringsdeskundigen gesproken, dus dit klopt.” Dat ondermijnt hun rol en vertrouwen.
• Ervaringsdeskundigen zijn geen ‘praatgroepje’. Geef hun echt invloed en verantwoordelijkheid.
• En misschien wel het belangrijkste: Ervaringsdeskundigen denken niet vanuit het systeem, maar vanuit het leven zelf. Ervaringsdeskundigen kunnen heel mooi uitleggen wat het effect is van jouw handelen als gemeenteambtenaar. Waar gemeenten en zorgaanbieders vaak redeneren vanuit regels, processen en verantwoordelijkheden, brengen ervaringsdeskundigen het perspectief van alledag in. Dat maakt beleid menselijker en praktischer.

Dit is niet nieuw: wat leerden we al?

In de afgelopen tien jaar zijn er gemeenten en organisaties die gebruik maakten van de inzet van ervaringsdeskundigen Daaruit zijn duidelijke lessen te trekken: Doe het samen. Ervaringsdeskundigen werken naast professionals, niet in plaats van. Begeleid goed. Scholing en ondersteuning zijn belangrijk.

Wees duidelijk. Spreek vooraf af: wat verwachten we van elkaar? Welke rol heb je? Houd het klein en concreet. Begin niet met dikke beleidsnota’s. Start bijvoorbeeld met ervaringsdeskundigen in een lokaal team of de integrale toegang van de gemeente. Waardeer het werk. Een inschaling is normaal. Net als aandacht voor welzijn en grenzen.

Wat houdt gemeenten soms tegen?

Ondanks dat blijft het toch spannend. Heel vaak worden zinnen gezegd als – Hoe vinden we goede ervaringsdeskundigen? – Hoe borgen we de kwaliteit? – Hoe regelen we betaling, begeleiding en aansprakelijkheid? Allemaal terechte vragen. Maar geen reden om het niet te doen. Er zijn goede voorbeelden genoeg.

Hoe begin je wél?

Met vijf stappen kom je al een heel eind om de inzet van ervaringsdeskundigheid op een goede manier voor te bereiden.

1. Verken bestaande netwerken In bijna elke gemeente zijn al ervaringsdeskundigen actief, soms zichtbaar, soms minder zichtbaar. Denk aan cliëntenraden, zelfregiecentra, welzijnsorganisaties, lotgenotengroepen of herstelacademies. Vraag daar rond. Ook lokale teams en sociaal werkers weten vaak wie actief is. Door het netwerk te verkennen krijg je inzicht welke ervaringen er zijn of je op iets kunt aansluiten. Dit kan helpend zijn bij de eventuele latere werving.
2. Verdiep je in de rol van ervaringsdeskundige Lees over hoe ervaringsdeskundigheid werkt. Praat met organisaties die al ervaring hebben en maak gebruik van hun adviezen.
3. Voer verkennende gesprekken Spreek niet direct over beleid of advies. Vraag naar hun ervaringen met het zorg- of ondersteuningssysteem. Wat ging goed? Waar liep het spaak? Dat geeft je inzicht in hun perspectief en mogelijke bijdrage.
4. Spreek verwachtingen en rollen duidelijk af Bespreek samen: wat is de bedoeling van hun inzet? Welke onderwerpen? Hoe vaak? Wat wordt er van hen verwacht? Hoe worden zij begeleid? Hoe worden zij beloond of vergoed? Duidelijkheid vooraf voorkomt teleurstelling.
5. Zorg voor een goede basis Organiseer scholing of intervisie. Regel een vast aanspreekpunt voor begeleiding en maak afspraken over privacy en omgangsvormen. Zo zorg je er niet alleen voor dat ervaringsdeskundigen hun werk met vertrouwen en veiligheid kunnen doen, maar kan jouw organisatie goed gebruik maken van de deskundigheid van een ervaringsdeskundige.