De staatssecretaris van Participatie en Integratie mocht een Eritrese man geen boete opleggen omdat hij niet op tijd zijn inburgeringsexamen had gehaald. Ook mocht hij hem om die reden niet verplichten om een lening van € 10.000 terug te betalen die hij voor het volgen van zijn inburgeringscursussen en -examens bij de overheid had geleend. Dat oordeelt de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in een uitspraak op 9 juli 2025.
Een Eritrese man heeft in Nederland een asielvergunning gekregen. Asielstatushouders zijn in Nederland verplicht om binnen een bepaalde termijn het inburgeringsexamen te halen. De man heeft het examen niet op tijd behaald. Daarom heeft de staatssecretaris hem een boete opgelegd van € 500. Ook moest de man € 10.000 terugbetalen die hij bij de overheid had geleend. Uitgangspunt van de inmiddels niet meer geldende Wet inburgering 2013 was dat vreemdelingen verantwoordelijk zijn voor hun eigen inburgering en dat zij zelf de kosten van de inburgeringscursussen en de examens moeten betalen.
Deze zaak kent een lange voorgeschiedenis. De Afdeling bestuursrechtspraak vroeg in maart 2023 aan het Hof van Justitie in Luxemburg of de staatssecretaris asielstatushouders een inburgeringsplicht kan opleggen met een boete als stok achter de deur. In de Europese Kwalificatierichtlijn staat namelijk alleen dat asielstatushouders recht hebben op toegang tot integratievoorzieningen. In het Nederlandse stelsel is dit vertaald in een plicht voor asielstatushouders om in te burgeren. Ook vroeg de Afdeling bestuursrechtspraak aan het Hof van Justitie of het uitgangspunt dat asielstatushouders de volledige kosten van de integratievoorzieningen moeten betalen, wel in lijn is met de Europese Kwalificatierichtlijn.
In februari van dit jaar beantwoordde het Hof van Justitie deze prejudiciële vragen van de Afdeling bestuursrechtspraak. Volgens het Europese Hof kunnen lidstaten asielstatushouders verplichten deel te nemen aan integratieprogramma’s en te slagen voor de examens die daaraan zijn verbonden. Het leren kennen van de taal en de samenleving van het gastland bevordert namelijk de integratie van de asielstatushouder. Maar daarbij gelden wel bepaalde voorwaarden. Zo moet bij het opleggen van die verplichting rekening worden gehouden met de zeer uiteenlopende persoonlijke omstandigheden van deze personen. En alleen in uitzonderlijke gevallen kan er een geldboete worden opgelegd, zoals bij een bewezen en aanhoudend gebrek aan bereidheid tot integratie. Dat personen die internationale bescherming genieten in beginsel alle kosten van de inburgeringscursussen en -examens moeten dragen, is een onredelijke last. Daardoor wordt de integratie juist belemmerd, aldus het Hof van Justitie.
In lijn met het arrest van het Hof van Justitie in Luxemburg oordeelt de Afdeling bestuursrechtspraak in de uitspraak van vandaag dat een inburgeringsverplichting in beginsel verenigbaar is met de Europese Kwalificatierichtlijn. Maar het niet op tijd met succes afleggen van het inburgeringsexamen mag niet stelselmatig worden bestraft met een boete. De staatssecretaris doet dit wel en dat is in strijd met de Europese Kwalificatierichtlijn. Daarom is de boete ten onrechte opgelegd onder de Wet inburgering 2013. De Afdeling bestuursrechtspraak beoordeelt in de uitspraak niet of de Eritrese man een “aanhoudend gebrek aan integratie heeft getoond”, omdat zulk gedrag geen overtreding is in de Wet inburgering 2013. De staatssecretaris mag daar dan ook geen boete voor opleggen. Omdat de verplichte integratiemaatregelen voor statushouders in beginsel kosteloos moeten zijn, is ook de terugbetalingsverplichting van de overheidslening in strijd met de Europese Kwalificatierichtlijn. De Eritrese man hoeft de lening dus niet terug te betalen.
Op 1 januari 2022 is de Wet inburgering 2021 in werking getreden. In het nieuwe stelsel hoeven asielstatushouders de inburgeringscursussen en de examens niet meer zelf te betalen en hoeven zij dus hiervoor ook geen lening af te sluiten. Wel blijft de inburgeringsplicht bestaan en kunnen asielstatushouders op verschillende momenten boetes krijgen. De uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van vandaag is dus wat dat betreft ook nog van belang voor de Wet inburgering 2021.
