In onze westerse wereld is praten over de dood vaak een taboe. Hoewel iedereen weet dat iedereen eens dood gaat is een luisterend oor vinden om hierover te praten vaak erg moeilijk. Binnen mijn werk als SPH'er heb ik gemerkt dat dit soms zoveel problemen opwekt dat dit een waardig afscheid in de weg zit. Deze blog gaat over mensen die terminaal zijn en weten dat ze komen te overlijden.
Praten over de dood met iemand die terminaal is
Voor degene die terminaal is, is het gesprek aangaan met dierbaren soms moeilijk omdat men niet om kan gaan met het zien van het verdriet. Hoewel men zelf bang is en soms een sterke mening heeft over bijvoorbeeld behandelingen en laatste wensen, zal men deze niet zo snel uiten omdat men hun dierbare niet wilt belasten.
Voor degene die iemand verliezen gaat is het moeilijk om te praten omdat alles gaat om degene die komt te overlijden. Vaak willen mensen niet hun dierbare belasten met hun eigen verdriet en ideeën over behandelingen en laatste wensen. Maar juist door er niet over te praten missen ze een kans om nader tot elkaar te komen.
Omdat ik met beide partijen in mijn werk te maken had en ook met beide partijen al vaker in gesprek was geweest besloot ik tijdens mijn SPH opleiding het keuzevak stervensbegeleiding te volgen. Daar leerde ik veel over hoe verschillend culturen met de dood omgaan. En hoe koud en kil we dit hier in onze westerse wereld doen. Maar ik leerde ook wat de rol van een stervensbegeleider kan zijn in dit proces en hoe belangrijk deze in sommige situaties is.
De rol van een stervensbegeleider, luisteren, verbinden en verwezenlijken
De rol van een stervensbegeleider start bij het luisteren. Luisteren naar alles wat er nog gezegd moet worden en wat op dat moment leeft in de gedachte van degene die komt te overlijden en zijn dierbare. Daarna is het zorgen dat er verbindingen komen, dat degene die komt te overlijden de dingen op een rijtje weet te krijgen en dat beide partijen praten met elkaar over onderwerpen zoals:
Ziekte proces en behandelingen
Laatste wensen van beider partijen
Wat moet er nog geregeld worden voor het overlijden
Hoe wil men de begrafenis geregeld hebben
Zijn er onderwerpen waar nog over nagedacht moet worden die betrekken hebben tot de periode na het overlijden.
Daarna komt de periode van verwezenlijken. Zorgen dat alle bovengenoemde onderwerpen uitgewerkt worden en zoveel mogelijk gerealiseerd worden. Vaak is het al voor iedereen prettig dit soort zaken op papier te zetten als houvast.
Maak je wensen duidelijk en zet ze op papier, regel je laatste wensen voor het te laat is
Praten over het doodgaan is belangrijk. Juist door van tevoren te zeggen wat je wilt, welke behandeling wel en welke niet, of men euthanasie wilt plegen of niet en waar men wilt sterven, maak je het jezelf en je dierbare gemakkelijker. Dit alles maakt onderdeel uit van het proces van rouw. Ik kan het veel mensen aanraden om, wanneer je te maken hebt met een progressieve ziekte bijvoorbeeld, stervensbegeleiders in te zetten om jou en je dierbare in dit proces te ondersteunen. Deze heb je veel al op vrijwillige basis maar ook in professionele vorm. Een waardig afscheid van het leven maakt het afscheid voor zowel degene die te overlijden komt als de nabestaanden een stuk makkelijker en levert nog mooie herinneringen en momenten op.
Wat overigens tegenwoordig heel goed is, is dat er een organisatie is die laatste wensen doet uitkomen. Stichting ambulancewens gaat met mensen die niet meer mobiel zijn in een ambulance naar plekken waar men nog afscheid van wilt nemen. Dit kan je natuurlijk ook heel goed voortijdig regelen wanneer je weet dat je komt te overlijden. Voor de een is nog eenmaal een familiediner belangrijk, voor de ander het strand nog eenmaal zien.
Dit soort wensen komen juist naar voren wanneer je praat over het komende overlijden. En als het mogelijk is zou het dan niet fijn zijn als zoveel mogelijk van die wensen uit kunnen komen?
Het stervensproces bij iemand met dementie
Ik zeg altijd dat een mantelzorger van iemand met dementie talrijke keren zijn geliefde verliest omdat telkens wanneer iemand een stukje verder raakt in het dementieproces je rouwt om het stukje persoonlijkheid dat hij kwijtraakt. Juist omdat mensen met dementie op een gegeven moment niet meer toerekeningsvatbaar zijn is het belangrijk om van te voren ook met hen al te praten over wat zij als laatste wensen hebben. Niet alleen het sterven zelf, maar ook de periode daarvoor is een onderdeel van afscheid nemen en juist de tijd om laatste wensen te doen uitkomen.
Mocht iemand het belangrijk te vinden om voor het laatste proces van dementie de wereld te willen verlaten, dan is het wel noodzakelijk om op tijd euthanasie aan te vragen hiervoor. Jaarlijks wordt er bij 95 mensen met dementie euthanasie gepleegd waarvan het merendeel wilsbekwaam is.
Geld hoeft geen probleem te zijn om een begrafenis een persoonlijke tint te geven
Geld hoeft geen issue te zijn als het om afscheid gaat. Mijn oma wilde bijvoorbeeld geen bloemen maar we hebben allemaal een knuffel bij haar in de kist gelegd. Daar was ze dol op en dat maakte haar afscheid een persoonlijke tint hebben. Je kan bloemen nemen die aangeboden worden door begrafenis ondernemers, deze zijn vaak vreselijk duur. Je kan ook een lievelingsbloem of kleur nemen en aan een ieder vragen om, als men bloemen wilt meenemen, hier rekening mee te houden. Deze bloemen kan je dan voor veel minder geld bij een bloemist halen en wanneer je zegt waarvoor ze zijn zullen ze hun best erop doen om er mooie boeketten van te maken. Voor veel minder geld heb je dan een persoonlijke tint aan de begrafenis gegeven.
Verschillen van verliesverwerking in de diverse culturen
Waar in veel culturen huilen, schreeuwen of juist zingen en dansen centraal staan in een begrafenis, is in het westen de bedoeling dat je iedereen netjes condoleert, handen schudt en speeches houdt. Er wordt niet veel geknuffeld en vaak voelen deze bijeenkomsten koud aan.
Toch kan het anders en er zijn steeds meer organisaties die dit mogelijk maken. In deze tijd wordt het steeds normaler om je eigen begrafenis te regelen, hoe wil jij dat men afscheid van je neemt? Met of zonder bloemen, in een dure kist of recyclebare doos. Al dit soort beslissingen zijn onderdeel van het afscheid nemen van deze wereld zowel voor degene die komt te overlijden als de dierbaren die hij achterlaat.
Niet iedereen heeft de kans om nog de dingen te doen die hij graag zou willen doen voor hij gaat sterven dus maak gebruik van die kans en probeer zoveel mogelijk te genieten van de tijd die je nog samen hebt!
Eerdere blogs van Cynthia Reindersma
8 tips voor het keukentafelgesprek of een gesprek met het CIZ
Respijtzorg in de vorm van individuele professionele begeleiding
Begeleiden, een vak apart
Regelarme zorg zonder managers, is dat mogelijk?
Feiten over dementie
Snoezelen, dichterbij jezelf komen door middel van zintuigactivering
Dieren en mensen, de ideale combinatie in de zorg
Professionele begeleiding in de thuissituatie, een vak apart
10 tips voor communicatie met iemand die dement is
Muziek als hersengym
Lekker en functioneel eten
Goede zorg zonder regels, het kan in Nederland!
