Het lerarentekort op Nederlandse basisscholen treft vooral scholen met veel kwetsbare leerlingen. Nieuwe cijfers laten zien dat ondanks jarenlange extra investeringen, juist deze scholen steeds minder bevoegde leraren in dienst hebben. De ongelijkheid tussen scholen met en zonder achterstandsleerlingen groeit hierdoor verder.
Uit een analyse van Van Wickeren et al. (2025), gepubliceerd in ESB, blijkt dat het aantal leerlingen per leraar in Nederland gemiddeld al vijftien jaar gelijk is gebleven. Maar die gemiddelde stabiliteit maskeert grote verschillen tussen scholen. Scholen met een hoog aandeel achterstandsleerlingen (zogeheten 'hoog schoolgewicht') zien het aantal leraren per leerling sinds 2016 juist afnemen.
Basisscholen in Nederland ontvangen extra geld wanneer zij veel leerlingen hebben met risico op onderwijsachterstanden. Dit zijn bijvoorbeeld kinderen van ouders met een laag opleidingsniveau, een migratieachtergrond of gezinnen met schulden. Dit ‘achterstandsgeld’ moet hen in staat stellen kleinere klassen te maken, extra leerkrachten aan te nemen of onderwijsassistenten in te zetten.
In de praktijk lukt dat echter steeds minder. Vooral in de grote steden, zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, blijkt uit nieuwe gegevens dat het aantal bevoegde leraren op deze scholen juist afneemt, ondanks tientallen miljoenen aan extra financiering. In de periode 2020 –2024 werd er €80,7 miljoen uitgetrokken voor deze zogeheten G5-gemeenten. Toch steeg daar niet het aantal leerkrachten, maar nam het aandeel onderwijsassistenten en ander ondersteunend personeel toe.
Hierdoor ontstaan grotere klassen en komt het vaker voor dat onbevoegden voor de klas staan. Dat vergroot niet alleen de werkdruk van bestaande leraren, maar raakt ook de onderwijskwaliteit op scholen waar de leerlingen juist extra ondersteuning nodig hebben. Daarmee versterkt het lerarentekort de ongelijkheid tussen kinderen met en zonder onderwijsachterstand.
Zoals de onderzoekers opmerken, is het lerarentekort daarmee geen algemeen probleem, maar een structureel probleem dat zich vooral concentreert bij scholen met een kwetsbare leerlingpopulatie. Het gevolg: leerlingen op scholen met een hoog schoolgewicht krijgen steeds minder kans op goed onderwijs, juist waar het het hardst nodig is.
Gemeenten kunnen een belangrijke rol spelen bij het keren van deze trend. In sommige steden wordt al geëxperimenteerd met voorrang in huisvesting voor leraren die werken op scholen met veel achterstandsleerlingen. Dit kan helpen om leraren aan te trekken en te behouden, zeker in steden met grote woningtekorten. Ook kunnen gemeenten inzetten op betere begeleiding van startende leerkrachten en investeren in ervaren schooldirectie.
Tot nu toe blijven de effecten van dergelijke maatregelen beperkt en versnipperd. Terwijl de urgentie duidelijk is: zonder voldoende bevoegde leraren blijven onderwijsverschillen groeien.
