In mijn blog(1) van november 2016 beschreef ik een aantal voorbeelden van het vaststellen van de meldingsplicht voor inkomsten. Deze is lang niet altijd eenvoudig vast te stellen, zodat goede voorlichting door de gemeenten noodzakelijk is. Dit deed een van de lezers van mijn blog verzuchten “dat invoering van een basisinkomen dit soort werkverschaffing naar de schroothoop zou verwijzen”. Dat zette mij aan het denken.
Een basisinkomen als oplossing?
Nu zat ik 40 jaar geleden al in een werkgroep van mijn toenmalige partij om het basisinkomen tot speerpunt van het partijprogramma te maken. Ik had er mooie visioenen bij, zoals het verdwijnen van AOW en kinderbijslag voor de zeer rijken. Die gedachten zijn echter nooit werkelijkheid geworden. Voor het invoeren van een basisinkomen is een stelselwijziging nodig. Het is een complex vraagstuk. Voor welke regelingen komt dat basisinkomen allemaal in de plaats? Welke aanvullende stelsels willen we behouden? Maar ook hoe hoog of laag moet dat basisinkomen zijn? En wat zijn de maatschappelijke effecten? Gaat er een generatie van bewust niet-werkenden ontstaan?
Is er een minder rigoureuze oplossing om de onduidelijkheid in de meldingsplicht terug te dringen, als goede voorlichting deze helderheid niet kan brengen? Ja, dat kan, als we bereid zijn het begrip inkomen in de Participatiewet anders te duiden.
Wat is inkomen
Nu is in de Participatiewet inkomen zowat alles waarover een bijstandsgerechtigde kan beschikken. Dit is het meest ruime inkomensbegrip in ons belasting- en sociale zekerheidsstelsel. Misschien een passende benadering toen de bijstandswet bij de start in 1965 nog 100.000 uitkeringen omvatte. Met de huidige 500.000 uitkeringen valt te overwegen wat minder te millimeteren. De bijstand is voor een belangrijk deel van onze bevolking een structurele inkomensvoorziening.
Naar eenvoud in inkomensbegrip
Decennialang wordt al gedebatteerd over de noodzaak van een eenduidig loonbegrip in de belastingen en de sociale zekerheidsregelingen. Waarom zouden we een dergelijke keus ook niet maken voor het begrip inkomen? En zouden we dan voor de Participatiewet alleen die inkomens tellen die ook de belastingen in aanmerking neemt? Dat sluit beter aan bij de leefwereld van de burger. Het vereenvoudigt de uitvoering en vermindert de regeldruk. En het kan een positief inkomenseffect hebben voor bijstandsgerechtigden. Geeft toch kleur aan het leven om een mazzeltje te mogen houden als je geluk hebt in het casino, een leuke gift van je oma krijgt of je zolder via marktplaats flink opruimt.
(1) Redelijkerwijs duidelijk: ook voor u?
