Nederlanders denken positief over bijverdienen en giften in de bijstand, maar vinden het dan wel belangrijk dat bijstandsontvangers de plicht hebben om te solliciteren. Dat blijkt uit een onderzoek naar hoe Nederlanders denken over de inrichting van de bijstand.
In 2021 kwam een vrouw in het nieuws die 7000 euro aan bijstand moest terugbetalen omdat zij boodschappen van haar ouders had gekregen. Dat leidde tot veel verontwaardiging in het land: de menselijke maat moest terugkeren in het bijstandsbeleid, om dit soort situaties in de toekomst te voorkomen.
Om meer te weten te komen over deze menselijke maat, bracht een groep onderzoekers in kaart hoe een representatieve groep van 2000 Nederlanders denkt over de toekomstige inrichting van de bijstand. Het onderzoek is uitgevoerd door Marion Collewet, Kim Fairley, Olaf van Vliet (Universiteit Leiden), Marike Knoef (Univerisiteit Leiden/Tilburg University) en Roselinde Kessels (Universiteit Maastricht) en is gepubliceerd in het economische vakblad Economisch Statistische Berichten.
De respondenten kregen eerst achtergrondinformatie over de huidige bijstandsregeling. Vervolgens kregen ze acht sets van twee beleidspakketten te zien, waarna de deelnemers honderd punten moesten verdelen over de twee pakketten afhankelijk van hoe wenselijk ze de regelingen vonden.
Pakketten waarin een sollicitatieplicht was opgenomen, kregen gemiddeld veel meer punten dan identieke pakketten zonder sollicitatieplicht. Scenario’s waarbij bijstandsontvangers een tegenprestatie moeten leveren waren populairder dan pakketten waarbij dat niet hoeft. Ook vonden de respondenten het wenselijk dat bijstandsgerechtigden mogen bijverdienen en giften mogen ontvangen.
Tot slot staan Nederlanders open voor een hoger besteedbaar inkomen voor bijstandsgerechtigden. Maar het idee dat Nederlandse huishoudens daar meer belasting voor moeten betalen, wordt dan weer negatief beoordeeld. Als het gaat om de sollicitatieplicht zijn Nederlanders wel bereid om te betalen voor de uitvoeringskosten daarvan.
De onderzoekers concluderen dat Nederlanders een voorkeur hebben voor een Scandinavisch model: een hoog besteedbaar inkomen met een activeringsbeleid. Deze voorkeur komt voor een groot deel overeen met het huidige bijstandsbeleid en met het voornemen van het kabinet om meer ruimte te maken voor giften en bijverdienen, maar er is een belangrijke uitzondering: Nederlanders zijn het niet eens met de wettelijke sanctie van 100 procent van de uitkering wanneer een bijstandsgerechtigde niet aan de verplichtingen voldoet. Dit geeft volgens de onderzoekers aanleiding om de Participatiewet op dat punt te herzien.
