Steeds vaker doen mensen bij tegenslag een beroep op de gemeente of andere instanties, in plaats van te zoeken naar oplossingen binnen hun eigen netwerk. Binnen de Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet spelen gemeenten een cruciale rol in het sociaal domein. Hierin groeit de aandacht voor normaliseren: het minder problematiseren en medicaliseren van hulpvragen. Toch blijft de reflex bestaan om problemen direct als zorgvragen te bestempelen, wat leidt tot onnodig zware zorg. Hoe kunnen gemeenten samen bouwen aan een samenleving waarin normaliseren de norm is?
We moeten erkennen dat het leven uitdagingen met zich meebrengt en dat niet elke hulpvraag een zorgvraag hoeft te worden. Veel situaties horen nu eenmaal bij het normale leven. De sleutel is om te leren omgaan met tegenslagen, veerkracht te ontwikkelen en steun te vinden bij de mensen om je heen. Bij normaliseren draait het om wat iemand wél kan, in plaats van te focussen op wat níet lukt. Ondersteuning wordt zoveel mogelijk afgestemd op het gewone leven, met als doel iemands eigen kracht en netwerk te versterken. In plaats van direct te grijpen naar zware zorg of medische diagnoses, kijken gemeenten eerst hoe ze iemand kunnen helpen in het dagelijks leven. Dat kan via laagdrempelige, toegankelijke activiteiten of informele ondersteuning. Zo houden we zorg én welzijn in balans.
Gemeenten spelen een cruciale rol in het versterken van de sociale en pedagogische basis. Maar hun taak gaat verder dan beleid maken; ze moeten ook actief deelnemen aan het maatschappelijke gesprek over de uitdagingen en onzekerheden waarmee inwoners dagelijks worden geconfronteerd. Onze samenleving verandert voortdurend, normen bewegen hierin mee, en gedrag dat ooit als normaal werd beschouwd, wordt steeds vaker als afwijkend gezien. Dit kan ertoe leiden dat bepaalde gedragingen onterecht als problematisch worden bestempeld.
Niet elke uitdaging in het leven hoeft direct als een zorgvraag te worden gezien. Soms ligt de oplossing dichterbij dan gedacht - binnen de eigen buurt, in informele netwerken of door ondersteuning van naasten. Gemeenten moeten daarom meer oog hebben voor de kracht van de samenleving en investeren in initiatieven die zelfredzaamheid en onderlinge steun bevorderen. Door samen te werken met bijvoorbeeld lokale netwerken en bewoners te faciliteren en te stimuleren om elkaar te helpen, kan zware zorg waar mogelijk worden voorkomen
Te vaak wordt zorg benaderd vanuit problemen. Door te focussen op wat wél kan, wordt ruimte gecreëerd voor oplossingen die dicht bij de inwoner staan. Dit betekent niet dat zorg verdwijnt, maar dat de zorg zo licht mogelijk wordt gehouden en zo zwaar als nodig. Zo voorkomt men onnodige diagnoses en stigmatisering, en stimuleren we mensen om actief deel te nemen aan de samenleving, zelfs bij tegenslag.
Een normale benadering van uitdagingen in het leven helpt om problemen eerder te signaleren en preventief te handelen. Het draait om veerkracht: leren omgaan met tegenslagen en samen met anderen zoeken naar oplossingen. Door minder te problematiseren en meer te ondersteunen, bouwen we aan een samenleving waarin iedereen zijn plek vindt.
In een tijd van polarisatie en maatschappelijke onrust is het belangrijker dan ooit om oog te hebben voor elkaar. Het normaliseren van zorg en ondersteuning creëert kansen voor meer inclusie, zelfredzaamheid en een veerkrachtige samenleving. Tijd voor een nieuwe benadering: een die uitgaat van kracht in plaats van kwetsbaarheid, van samenwerking in plaats van afzondering. Laten we mensen niet definiëren door hun problemen, maar hen de ruimte geven om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij. Zo houden we zorg én welzijn in balans.
Johanna Kanis
Beleidsadviseur Wmo bij Factum Advies
