Welke kansen biedt onzekerheid voor het innovatiegedrag van professionals en wat is de rol van leiderschap hierin? Om deze vraag te beantwoorden heeft Bernard Bernards (promovendus bij het Instituut Bestuurskunde) onderzoek uitgevoerd bij de Wmo-wijkteams (Wet maatschappelijke ondersteuning) in de Gemeente Den Haag. In deze teams wordt er in het kader van nieuw beleid een beroep gedaan op de professionals om met innovatieve oplossingen te komen om zo licht mogelijk passende zorg te bieden aan de inwoners. In de Leiden Leadership Lunch van 26 november ging Bernard verder in op de bevindingen van zijn onderzoek en wat dit betekent voor de praktijk. In totaal sloten 26 professionals, studenten en academici online aan bij deze bijeenkomst.
Onzekerheid is een centraal kenmerk van het werken in het sociaal domein. Onzekerheid kan voortkomen uit ontbrekende, onduidelijke of conflicterende informatie. In het algemeen trachten publieke organisaties onzekerheid zo veel mogelijk te reduceren om te kunnen voldoen aan de voorspelbaarheid, rechtszekerheid en eenduidige besluitvorming die de burgers verwachten. Onzekerheid wordt vanuit dit perspectief grotendeels gezien als een negatief fenomeen. In de praktijk blijkt echter dat professionals onzekerheid niet per definitie als negatief ervaren. Onzekerheid kan het werk weliswaar moeilijker maken, maar het maakt het ook interessant en uitdagend. Daarnaast biedt onzekerheid ook kansen voor innovatiegedrag.
Innovatiegedrag bestaat enerzijds uit het creatieve proces van nieuwe ideeën verkennen (exploratie) en anderzijds het verfijnen van huidige werkprocessen en het omzetten van nieuwe ideeën in routines (exploitatie). Onzekerheid stimuleert innovatiegedrag doordat het situaties (noodgedwongen) openlaat en geeft zodoende ruimte aan professionals om af te wijken van de gebaande paden en met innovatieve ideeën te komen.
Leiderschap is essentieel om professionals te helpen de context van hun werk te managen en zo innovatie te stimuleren. Deze functie van leiderschap wordt des te meer benadrukt in een context van onzekerheid. Juist omdat mensen in onzekere situaties veel verschillende kanten op kunnen en weinig sturing ervaren, is er veel behoefte aan een leidinggevende die richting geeft. Het is dus voor leidinggevenden cruciaal om inzicht te hebben in de onzekerheidservaringen van professionals om hen hierin te kunnen ondersteunen.
Effectief leiderschap speelt hierbij in op de twee centrale aspecten van het innovatieproces: effectieve leiders stimuleren professionals om exploratie en exploitatie te combineren. Dit wordt ook wel ‘ambidexter leiderschap’ genoemd.
“Leiderschap is een sleutelmechanisme om mensen te helpen in het managen van de context van hun werk. Leiderschap bepaalt of mensen de ruimte die onzekerheid biedt kunnen omzetten in innovatiegedrag.” – Bernard Bernards
Meer informatie over de uitkomsten van dit onderzoek en wat dit betekent voor de praktijk kunt u lezen in de factsheet: Innovatievermogen in de Wmo-wijkteams.
Meer informatie over de onzekerheidservaringen van professionals en een handreiking om met hen hierover het gesprek aan te gaan, is te vinden in de factsheet: Onzekerheid in het sociaal domein.
