Amsterdam mag hip & happening zijn, maar misschien had Ellen* toch beter in Arnhem of Etten-Leur kunnen wonen. Daar zou ze via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) waarschijnlijk wel de hulp/assistentiehond toegewezen hebben gekregen waar ze als autistische jonge vrouw naar snakt, maar die ze van de gemeente Amsterdam niet krijgt.
Talloze gemeenten schatten in dat mensen met psychische stoornissen (autisme, posttraumatische stressstoornis) veel baat kúnnen hebben bij een hulphond, maar Amsterdam kiest het zekere voor het onzekere. De gemeente heeft verschillende verzoeken om een hulphond gekregen en ze allemaal afgewezen. Ellen (26) was zo verbolgen over haar afwijzing, dat ze vorig jaar herfst naar de Amsterdamse bestuursrechter stapte. Nu, bijna een jaar later, doet ze dat weer. Want de hoofdstad volhardt. Ellen dus ook.
En weer zit ze tegenover de Amsterdamse bestuursrechter Zahra Achouak el Idrissi om haar zaak te bepleiten. Dan weer luidkeels, dan weer huilend en met alle uitdrukkingen en emoties ertussenin. ‘Hoe is het nu met u?’, vraagt de bestuursrechter. ‘Ik ben begonnen met mijn medicijnenstudie aan de VU’, antwoordt Ellen. ‘Het is erg zwaar. Ik heb heel veel last van frustraties en problemen. Gelukkig kan ik heel goed zelf leren, dus eigenlijk volg ik geen lessen meer. Ik zou dat wel graag doen, maar het lukt niet. Ik heb aangepast vervoer, maar dan nog is het heel moeilijk om naar de universiteit te gaan. Er is begeleiding, alleen met 600 eerstejaars is er maar zoveel dat ze voor mij kunnen doen. Er is ook geen therapie voor iemand met een eetstoornis die hoogbegaafd én autistisch is.’
Het leek eerder dit jaar de goede kant op te gaan, toen het Indicatieadviesbureau Amsterdam (IAB) concludeerde dat Ellen het beste af zou zijn met een hulphond. Ze schafte alvast een geschikte hond aan, de anderhalf jaar oude Mees. Mees is wel een maatje en Ellen heeft ook steun aan haar, maar Mees is (nog) geen hulphond. Ellen is met haar in de weer, terwijl Mees met haar in de weer zou moeten zijn. Bovendien mag een ‘gewone’ hond publieke gebouwen niet in, een hulphond wel. ‘Ik had haar vandaag graag meegenomen, maar dan kan niet.’ Maar goed, beter wat dan niets, bovendien: de gemeente kon het advies van het IAB toch niet negeren? ‘Ik heb sinds mijn 21ste een Wajong-uitkering en ik krijg een fortuin aan ambulante hulp, aangepast vervoer en eetondersteuning. Met een hulphond kan ik deel uitmaken van de samenleving en mijn eigen geld verdienen. Die dure hulp hoef ik dan hopelijk niet meer. Nu houdt de gemeente mij met veel geld in leven, maar een zinvol leven is het niet.’
IAB-advies of niet, Amsterdam negeerde dit voorjaar voor de 2e keer Ellens hulpvraag. Onbegrijpelijk, vindt ze. 'Ik begrijp niet dat je als gemeente een arts inhuurt om mijn hulpvraag te onderzoeken en dat je vervolgens het positieve advies naast je neerlegt. Waarom vraag je die arts dan om advies?' Amsterdam wil graag helpen, en doet dat ook, reageert gemeente-jurist Kees Smit. Ellen krijgt ambulante begeleiding en aangepast vervoer. Een hulphond zou niet in alle behoeften voorzien, maar veel belangrijker: wetenschappelijk staat niet vast dat mensen met psychische stoornissen baat hebben bij een hulphond. En dat zou wel moeten als je veel belastinggeld neerlegt voor de opleiding van een hulphond. 'Dat is een principieel punt voor het college van B&W', aldus de gemeente-jurist.
De arts van het Indicatieadviesbureau Amsterdam zegt te verwachten dat een assistentiehond Ellen houvast kan geven en het mogelijk kan maken om vorm aan haar leven te geven. Gemeente-jurist Smit: ‘De gemeente had op basis van die verwachting kunnen zeggen: we doen het. Dat is niet gebeurd omdat de meerwaarde van een hulphond niet wetenschappelijk vaststaat.’ En dus ‘blijf je in hetzelfde potje roeren’, reageert Ellens advocaat Matthijs Vermaat. ‘Omdat het effect van de hulphond niet wetenschappelijk is bewezen, gaat het college van Amsterdam te rade bij het Indicatieadviesbureau. Dat advies is positief, en vervolgens gaat de gemeente terug naar de vaststelling dat het niet wetenschappelijk bewezen is.’
Een hulphond heeft juist enorm veel meerwaarde, zegt bestuurssecretaris van de Stichting Bultersmekke Assistancedogs Joep Mourits, die ook in de rechtszaal zit. ‘Mensen kunnen alle publieke ruimten in met een gecertificeerde assistentiehond, maar de meerwaarde is vóóral dat iemand met een autismestoornis veel meer zelfvertrouwen krijgt om relaties aan te knopen en naar buiten durft te gaan. Mensen met een autismestoornis krijgen in de training geleerd zich te richten op de hond, waardoor andere prikkels worden verkleind. De hond merkt dat de stress en angst oplopen en kan die in belangrijke mate wegnemen. Dat vereist een intensieve training net als leren van een eenduidige communicatie tussen baasje en hulphond.’ Zo’n training duurt 2 jaar en kost gemiddeld 19.000 euro.
‘Een hulphond is een dure voorziening’, constateert bestuursrechter Achouak el Idrissi, die wordt bijgestaan door 2 rechter-bijzitters. ‘Amsterdam zegt: voordat we zoveel geld uitgeven, willen we weten of het helpt.’ Zo’n 80 gemeenten in Nederland hebben daarvoor geen keihard wetenschappelijk bewijs nodig, reageert de bestuurssecretaris van Bultersmekke Assistancedogs. ‘Ze kruipen in de huid van de burger en merken in de praktijk dat het werkt.’ Gemeenten denken ook aan zichzelf, vult secretaris Mourits aan. ‘Een assistentiehond kan het adequaatst en het goedkoopst zijn. Als je de 19.000 duizend euro die de opleiding van de assistentiehond kost uitsmeert over zijn levensduur, dan kost deze voorziening van 24/7 individuele begeleiding de gemeente nog geen 2.000 euro per jaar en kun je besparen op andere voorzieningen. Een hulphond was op jaarbasis voor Amsterdam goedkoper én effectiever geweest dan de individuele begeleiding die mevrouw nu krijgt.’
Ellen mag Mees laten opleiden tot een volwaardige hulphond, bepaalt de rechtbank 8 weken later. De rechtbank vindt met de arts van het Indicatieadviesbureau Amsterdam dat een hulphond voor Ellen ‘het meest passend voor het bevorderen van haar zelfredzaamheid en participatie’ is. Het advies van het Indicatieadviesbureau biedt volgens de rechtbank voldoende steun voor financiering van een hulphond, ook al is er nog onvoldoende wetenschappelijk onderzoek gedaan. De stad moet Ellen daarom een persoonsgebonden budget voor Mees geven. Het stadsbestuur had trouwens best van het ‘zorgvuldige advies’ van het Indicatieadviesbureau kunnen afwijken, maar die beslissing had volgens de rechtbank dan wel deugdelijk gemotiveerd moeten worden. ‘Dat is hier niet gebeurd.’
