Het is (bijna) zover. Per 1 januari 2022 wordt de langverwachte nieuwe inburgeringswet van kracht. Een centraal aspect van deze nieuwe wet is dat gemeenten aan zet zijn om de begeleiding van statushouders naar zowel inburgering als ook participatie, liefst betaald werk, vorm te geven. In de afgelopen jaren heeft de Werkclub al geëxperimenteerd met het begeleiden van statushouders naar werk in opdracht van gemeenten. Uit het onlangs afgeronde evaluatieonderzoek van de Werkclub-aanpak, dat wij in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben uitgevoerd, zijn een aantal waardevolle lessen te trekken. Het is de ambitie dat het nieuwe inburgeringsstelsel een lerend stelsel wordt. Daarom zetten we de leerpunten die wij uit deze evaluatie trekken hieronder op een rij. Gemeenten kunnen er hun voordeel mee doen bij de uitvoering van de nieuwe wet.
Door Linda Bakker, Nikki Scholten en Michiel Blom
Werkclub-aanpak effectief voor uitstroom van statushouders uit de bijstand naar werk
De Werkclub heeft als doel om deelnemers uit de uitkering te helpen én te houden. De doelgroep van de Werkclub bestaat uit ingeburgerde en niet-ingeburgerde statushouders, door de Werkclub ‘members’ genoemd. Het programma duurt 3 tot 5 jaar en is gericht op het begeleiden van asielstatushouders naar hun eerste (start)baan. Deze begeleiding wordt voortgezet tijdens deze baan en volgende banen, naar een baan die ze graag willen en die haalbaar is. Dat vergroot de kans op duurzaam succes op de arbeidsmarkt. Het begeleidingsprogramma kenmerkt zich door een integrale benadering: niet alleen wordt er gewerkt aan taalontwikkeling, ook is er ruime aandacht voor het ‘jobfit’ maken van de member en voor het vergroten van diens zelfredzaamheid in het algemeen.
Uit het evaluatieonderzoek blijkt dat de Werkclub-aanpak effectief is in het vergroten van de kans op uitstroom uit de bijstand door werk. Na 24 maanden zijn ongeveer twee keer zoveel Werkclub-members (deelnemers) uitgestroomd uit de bijstand doordat ze een baan hebben gevonden, vergeleken met een vergelijkbare groep statushouders in een vergelijkbare regionale arbeidsmarkt. Onze analyse laat zien dat een Werkclub-member vier tot zes maanden eerder naar werk uitstroomt door de Werkclub-aanpak.
Het Werkclub-programma lijkt kosteneffectief te zijn. De Werkclub-aanpak is (nog) niet bewezen effectief als het gaat om behoud van werk. De Werkclub is zich ervan bewust dat er structureel meer inzet per member nodig is om de verwachte resultaten te kunnen realiseren. De Werkclub zou graag in de eindfase van het traject meer begeleiding bieden, zodat members hun baan makkelijker kunnen behouden. Ook is volgens een deel van de werkgevers en members nazorg in latere fases belangrijk, zodat members en werkgevers een plek hebben waar zij terecht kunnen met hun vragen (bijvoorbeeld over culturele verschillen op de werkvloer).
Wat werkt in de Werkclub-aanpak?
Members, gemeenten en Werkclub-medewerkers zijn positief over de intensieve, integrale en omvangrijke Werkclub-aanpak. Zij zien de Werkclub als een laagdrempelige club waar members altijd terechtkunnen. In de begeleiding en lessen is er aandacht voor didactiek en het creëren van een positief zelfbeeld bij members. Door de groepsgerichte aanpak is er sociale steun vanuit de groep en de medewerkers. Door de kwaliteit van de medewerkers en aandacht voor de (werknemers)vaardigheden die members nodig hebben voor een duurzame toeleiding naar werk en/of opleiding en taalverwerving, wordt de aanpak als succesvol beschreven. Tevens is verwachtingsmanagement naar members over het traject en mogelijke uitstroom naar opleiding of werk bij de intake een belangrijk werkzaam element. Wel wordt hierbij de ‘klik’ tussen begeleider en members genoemd als voorwaarde om de aanpak effectief te maken. De Werkclub-aanpak is onderscheidend doordat in het contact met de members en medewerkers van de Werkclub sprake is van een gelijkwaardige relatie. In dit contact staan de eigen verantwoordelijkheid van de member en toeleiding naar zelfstandigheid centraal.
Wat kunnen gemeenten leren van de Werkclub-aanpak?
1. Heb aandacht voor de betrokkenheid van werkgevers: Bij het vinden en behouden van werk spelen uiteraard werkgevers een belangrijke rol. Bekijk hoe netwerken van werkgevers (bijvoorbeeld via Werkgeversservicepunt, WSP) kunnen worden ingezet voor het slagen van dergelijke begeleidingstrajecten. Heb hierbij ook aandacht voor het meenemen en trainen van werkgevers en de werkvloer in cultuursensitiviteit en diversiteit op de werkvloer.
2. Zorg voor goede afstemming en samenwerking tussen gemeenten en de uitvoerder/ (sociale) onderneming: Onderlinge (resultaat)afspraken en duidelijke communicatie en rolverdeling dragen bij aan een goede begeleiding van deelnemers. Door middel van resultaatafspraken houd je zicht en grip op de voortgang en borg je de betrokkenheid van en het vertrouwen van de gemeente. Onderzoek hoe en op welke punten de rol en samenwerking met de gemeente kan worden vormgegeven. Dit is per gemeente verschillend. Denk aan de rol van de klantmanager, maar ook het WSP (zie ook voorgaande punt).
3. Hanteer de selectie-eisen streng: De Werkclub hanteert een leeftijdsgrens en een minimaal taalniveau als selectie-eis voor deelname aan het programma. De ervaring leert dat, met goede bedoelingen, toch ook deelnemers zijn aangemeld en gestart die hier niet aan voldeden. Dit heeft gevolgen voor de kans van slagen van het traject omdat het programma dan aanpassing vraagt en bovendien meer uren kost (die niet zijn ingecalculeerd).
4. Investeer in nazorg voor members én werkgevers: Dit is van belang om ook op de langere termijn de positieve effecten van de aanpak te borgen. Zodat statushouders duurzaam aan het werk blijven. De Werkclub definieert een baan die ze helpt bouwen aan een betere toekomst in Nederland als een ‘hartbaan’. De weg naar de ‘hartbaan’ op de arbeidsmarkt voor statushouders is lang, dus er is een lange adem voor nodig. Het is belangrijk dat werkgevers hierin mee worden genomen en begrijpen dat er geduld nodig is voordat het rendement van de Werkclub-aanpak zichtbaar wordt op de werkvloer.
Kortom, de Werkclub-aanpak laat zien dat intensieve, integrale begeleiding van statushouders de kans op uitstroom uit de bijstand naar werk vergroot. Met oog voor de werkzame elementen en aandachtspunten van de aanpak kunnen hopelijk ook andere gemeenten vergelijkbare samenwerkingen aangaan. Zo komen statushouders beter aan het werk, juist ook onder de nieuwe inburgeringswet.
