‘Steeds meer verwarde mensen? Nee, we zijn als maatschappij verward over hoe we met deze mensen om moet gaan,’ stelt straatarts Michelle van Tongerloo tijdens het herfstsymposium van het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag. Hoe (on)rechtvaardig zijn onze systemen?
Van Tongerloo, die straatarts is in de Pauluskerk in Rotterdam en daarover onder anderen het boek Komt een land bij de dokter schreef, ziet al jarenlang gefrustreerd hoe dakloze mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd. Dat ze bij het ziekenhuis worden geweigerd met etterende wonden omdat ze niet verzekerd zijn (‘die beenwond is niet van ons’ hoorde Van Tongerloo eens aan de telefoon). Tijdens het besturen van een machine op werk hun vinger verliezen, direct ontslagen worden en zo op straat belanden. Of, als ze al wel behandeld worden, weer prompt worden ‘ontslagen naar de straat’, waarna het wachten is op een volgende infectie. ‘Het systeem zit op slot. De kwetsbaarste mensen die de meeste en beste hulp nodig hebben, krijgen de minste en minst goede zorg.’
Niet meebewegen in het gebrekkige systeem, maar er creatief op inspelen. Dat deed Van Tongerloo bijvoorbeeld toen ziekenhuizen dakloze patiënten bleven weigeren omdat ze daarvoor ‘een bewijs van illegaliteit nodig hadden.’ Die bewijzen bestaan helemaal niet. ‘Toen ben ik ze maar zelf gaan schrijven. Met mijn handtekening erop.’ Met de zelf in elkaar geflanste bewijzen namen artsen deze patiënten wel op. Die inventiviteit leidde tot de stichting ‘Lekker Geven’, een informeel vangnet langs het reguliere sociale vangnet. Inmiddels kloppen juist veel Rotterdamse zorgverleners en maatschappelijke organisaties bij de stichting aan voor advies en hulp.
‘De overheid is er voor de burger, niet andersom,’ stelt Reinier van Zutphen, de Nationale Ombudsman. Best gek vond hij het daarom wel dat Groningers de 10.ooo euro compensatie waar ze recht op hadden na de schade van aardgasboringen zélf moesten komen ophalen bij het loket. ‘Waarom breng je het niet naar de mensen zelf toe als je weet over wie het gaat?’ vraagt Van Zuthpen zich hardop af. Nog zoiets: 35% van de bijstand wordt niet benut. Dat betekent dat een grote groep mensen geen bijstand aanvraagt terwijl ze daar wél recht op hebben. Hetzelfde geldt voor toeslagen, bleek uit eerder onderzoek door het KCPEG.
Het doel van het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag om het welzijn van mens en maatschappij te vergroten. Dit doen ze door het ontwikkelen, toepassen en delen van wetenschappelijke kennis van economisch gedrag. Binnen economisch gedrag ligt de focus op gedragingen met directe economische gevolgen, zoals financieel gedrag. Binnen economisch gedrag richten het centrum zich ook op gedrag met indirecte economische gevolgen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid of gezondheid.
Het kenniscentrum is gevestigd in de binnenstad van Leiden, in het monumentale pand van het voormalige weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht. Hier vind je de onderzoekers en geven ze lezingen, workshops en cursussen.
