De laatste tijd is er volop aandacht voor toepassing van reguliere ondernemingsrechtelijke constructies in de zorg. De Alliade-casus lijkt die discussie in het bijzonder te hebben aangewakkerd. Opvallend is dat de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ('de minister') zich onlangs bij de beantwoording van Kamervragen(1) tegen deze stroom in positief heeft uitgelaten over het gebruik van bepaalde ondernemingsrechtelijke constructies in de zorg. In deze blog ga ik in op de (on)wenselijkheid van BV-constructies in de zorg.
Op de website van Skipr verscheen een bericht van de Nederlandse Vereniging voor Toezichthouders in de Zorg ('NVTZ') met zijn standpunt over toepassing van BV-constructies in de zorg.(2) Hieruit blijkt dat de NVTZ af wil van financiële constructies in de zorg die "weliswaar juridisch mogelijk zijn, maar feitelijk het onafhankelijk intern toezicht vleuggellam maken." De NVTZ pleit voor specifieke regels voor de inrichting van BV's in de zorg, gebaseerd op een zo eenvoudig mogelijke inrichting van zorgorganisaties en een actieve meldingsplicht voor de inrichting van holdings. Ook wil de NVTZ dat de IGJ en NZa optreden tegen constructies waar de bestuurder ook grootaandeelhouder is en daardoor in staat is het onafhankelijk intern toezicht "de wacht aan te zeggen dan wel hiermee te dreigen."
Na verschijning van het bericht van de NVTZ heeft de PvdA de minister hierover een aantal Kamervragen gesteld. Bij de beantwoording daarvan laat de minister zich positief uit over gebruikelijke ondernemingsrechtelijke constructies in de zorg. Op de vraag of voor dergelijke constructies in de zorg wel plaats zou moeten zijn, antwoordt hij dat er voor zorgorganisaties goede redenen kunnen zijn om bepaalde ondernemingsrechtelijke constructies te hanteren. De minister noemt bijvoorbeeld het spreiden van risico's door het onderbrengen van activiteiten in aparte rechtspersonen en het vereenvoudigen van samenwerkingsverbanden. Wel moet de gekozen constructie volgens de minister transparant zijn en bijdragen aan de maatschappelijke doelstelling van een zorgorganisatie: "het verlenen van goede, betaalbare en toegankelijke zorg." Verder geeft de minister aan dat constructies waarbij de bestuurder ook de eigenaar van de zorgorganisatie is, niet hoeft te leiden tot belangenverstrengeling, mits er binnen de organisatie sprake is van "goed gepositioneerd en kritisch intern toezicht, goed functionerende medezeggenschapsorganen en een transparantie bedrijfsvoering."
Uit het standpunt van de minister is af te leiden dat binnen de zorg ruimte moet zijn voor ondernemerschap. De minister sluit toepassing van BV-constructies niet uit, maar verbindt daar wel de nodige voorwaarden aan. Uit de reactie van de minister op de Kamervragen volgt dat gebruikelijke ondernemingsrechtelijke transacties in een zorgomgeving een hoge mate van zorgvuldigheid en transparantie vereisen. Een en ander bleek eerder ook al uit het onderzoeksverslag inzake DeSeizoenen (zie mijn eerdere blog)
Waar precies de vrees zit voor toepassing van BV-constructies is niet altijd duidelijk. De Wet toelating zorginstellingen bevat transparantie-eisen ten aanzien van de bestuursstructuur en bedrijfsvoering en een winstverbod. Een en ander geldt voor alle toegelaten instellingen ongeacht de rechtsvorm. Risico op belangenverstrengeling en het wegvloeien van zorggelden kunnen zich ook bij stichtingen voordoen. Als onder een stichting een woud aan BV's komt te hangen, kan men zeggen dat de raad van toezicht niet oplet. Om de BV te verbieden, lijkt dan overkill. Een structuur waarin de aandeelhouder ook de bestuurder is, levert wel een andere dynamiek op tussen toezichthouder en bestuurder-aandeelhouder. Dat zou opgelost kunnen worden door de raad van commissarissen via coöptatie samen te stellen, net als bij de stichting.
Wat daar ook van zij, de BV is wel de meest voor de hand liggende structuur om als ondernemer in de zorg actief te zijn. Met een verbod op BV's in de zorg – zo dat al kan – schaft men niet slechts een rechtsvorm af. Men elimineert een steeds belangrijker wordende categorie in het zorgaanbod. Of dat een goed idee is, betwijfel ik. Die aarzelingen lijken ook bij de minister te bestaan.
(1) https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/04/29/kamervragen-over-het-bericht-dat-toezichthouders-een-rem-willen-op-bv-constructies
(2) https://www.skipr.nl/actueel/id38085-toezichthouders-willen-rem-op-bv-constructies.html
