Vaak tevredenheid over samenwerking tussen speciaal en regulier onderwijs
Op verschillende plaatsen in het land gaan leerlingen met en zonder beperking of ziekte samen naar school. Daarvoor werken scholen in het speciaal en regulier onderwijs samen. Hiermee werken ze aan de ambitie om in 2035 landelijk inclusief onderwijs te realiseren. De Inspectie van het Onderwijs bracht in beeld hoe de samenwerking eruitziet. Ook heeft de inspectie gevraagd aan het onderwijsveld wat daarbij wel en niet helpt. Voor dit onderzoek vulden 58 schoolleiders een vragenlijst in. Op 25 samenwerkingslocaties hield de inspectie verdiepende interviews met onderwijsprofessionals en leerlingen. Aanvullend nam de inspectie vragenlijsten af bij leerlingen.
Inspectie van het Onderwijs 26 May 2025
Vormen van samenwerking
Er blijken zeer uiteenlopende vormen van samenwerking te zijn ontstaan. Scholen hebben verschillende doelen en richten zich op andere doelgroepen en onderwijsinhoud. Ook organiseren ze de samenwerking op hun eigen manier. Daarnaast spelen de samenwerkingsverbanden verschillende rollen.
De juridische basis loopt eveneens uiteen. Enkele scholen doen mee aan de voorloper van het experiment inclusieve leeromgeving. Meerdere scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs hebben een nevenvestiging opgericht in een reguliere school. In ongeveer een derde van de onderzochte gevallen zijn de scholen een symbiose aangegaan. Hierbij mogen leerlingen die bij een school voor gespecialiseerd onderwijs zijn ingeschreven, tot 60 procent van het lesprogramma op de reguliere school volgen.
Het belang van inclusief onderwijs
In het kader van inclusief onderwijs wordt ernaar gestreefd dat alle leerlingen samen naar school gaan, waar mogelijk in dezelfde klas zitten en elkaar ontmoeten op het schoolplein. Dit biedt leerlingen meer kansen, bijvoorbeeld doordat ze uit meer vakken en profielen kunnen kiezen. Daarnaast kunnen leerlingen dichterbij naar school gaan, zich beter ontwikkelen en met elkaar om leren gaan. De kennis en expertise van het (voortgezet) speciaal onderwijs kan een belangrijke rol spelen bij het verzorgen van onderwijs voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften.
Positieve ervaringen
In de gesprekken zeggen de leerlingen dat ze tevreden zijn over het onderwijs dat ze bij dit soort samenwerkingsvormen krijgen. Over het algemeen voelen ze zich op hun gemak in klassen waar leerlingen met en zonder extra ondersteuningsbehoeften samen les krijgen.
Ook de leraren zien dat de leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften zich prettig voelen. Ze hebben het idee dat deze leerlingen betere resultaten halen en zich sociaal-emotioneel sneller ontwikkelen.
De inspecteurs die de samenwerkingslocaties bezochten, hebben over het algemeen een positief beeld van de kwaliteitszorgcyclus rond het gezamenlijke onderwijs. Wel kan de verantwoording naar bijvoorbeeld bestuur, samenwerkingsverband en ouders soms beter.
Succesfactoren
Scholen geven aan welke factoren van belang zijn om de samenwerking te laten slagen. Het gaat daarbij om een gezamenlijke visie, om duidelijke, concrete afspraken tussen scholen en goede onderlinge communicatie. Ook breed draagvlak bij beide scholen is belangrijk. Zeker omdat men in het reguliere onderwijs regelmatig wat terughoudend is vanwege het mogelijke effect op andere leerlingen.
Daarnaast speelt bezorgdheid over de invloed op de onderwijsresultaten een rol. Het is goed om te weten dat de inspectie een voldoende beoordeling kan geven, als een school lagere resultaten goed kan verantwoorden.
Ook goede randvoorwaarden zijn van belang. Denk aan geschikte huisvesting, voldoende kennis en vaardigheden van leraren, beschikbaarheid van personeel en voldoende (structurele) financiële middelen.
Aanbevelingen voor scholen
De inspectie doet een aantal aanbevelingen voor meer succesvolle samenwerkingen. Zo helpt het om met elkaar een concreet, gemeenschappelijk doel te formuleren waarvoor alle betrokkenen zich willen inzetten. Ook kunnen scholen investeren in een schoolcultuur waarin alle leerlingen erbij horen, bijvoorbeeld door de ondersteuningsbehoeften van leerlingen met de klas te bespreken. Daarnaast kunnen scholen met ouders duidelijk met ouders bespreken wat de samenwerking betekent voor leerlingen. En het is raadzaam om te evalueren wat de effecten van de samenwerking zijn voor leerlingen.
Aanbevelingen voor besturen
De inspectie raadt besturen aan met elkaar te bespreken wat de verwachtingen zijn over hoe en door wie het aanbod bekostigd wordt. Daarnaast is het belangrijk dat de samenwerking in het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband komt te staan. Ook kunnen besturen overwegen of de beleidsregel Experiment inclusieve leeromgeving mogelijkheden biedt.
Aanbevelingen voor samenwerkingsverbanden
Voor samenwerkingsverbanden geldt het advies: stimuleer scholen en besturen tot samenwerken aan inclusief onderwijs. En ondersteun hen bij deze samenwerking. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kan duidelijke voorbeelden geven van mogelijkheden binnen de huidige wet- en regelgeving. Er is meer mogelijk dan er vaak gedacht wordt.
Onderzoek Rijksuniversiteit Groningen
Tegelijkertijd met het onderzoeksrapport verschijnt een uitgebreide systematische reviewstudie van de Rijksuniversiteit Groningen. De studie gaat over de effecten van verschillende ondersteuningsvormen in een inclusieve leeromgeving en de ervaringen van leerlingen en leraren met inclusief onderwijs.
