De PO-Raad heeft de resultaten van de doorstroomtoets 2025 en de schooladviezen die hieruit voortvloeien in beeld gebracht en geanalyseerd in een themarapportage. De data in deze rapportage roepen opnieuw twijfel op of de nieuwe wetgeving Doorstroomtoetsen er in zijn huidige vorm toe leidt dat meer leerlingen een passend schooladvies krijgen en zorgt voor meer kansengelijkheid.
De themarapportage laat zien dat ook in het tweede schooljaar na de invoering van de wet doorstroomtoets en het in principe verplicht bijstellen, minder definitieve adviezen worden gegeven voor vmbo-basis en vmbo-kader. De VO-raad sprak eerder al zijn zorgen hierover uit; het is immers de vraag of het echt zo is dat meer leerlingen een ander niveau aankunnen, of dat vooral sprake is van opwaartse druk en veel leerlingen uiteindelijk niet goed in de geadviseerde onderwijsrichting blijken te passen. Het afgelopen schooljaar zagen we al een stijging van de tussentijdse zij-instroom vanuit bijvoorbeeld havo naar vmbo en vmbo naar praktijkonderwijs, met alle gevolgen voor de leerlingen (motivatie, zelfvertrouwen) en scholen (het motiveren van leerlingen, personeelsplanning) van dien.
Wel is het aantal bijstellingen naar aanleiding van de doorstroomtoets afgenomen van 27% in schooljaar 2023-2024 naar 22% in 2024-2025. Scholen lijken dit jaar bewuster te overwegen of bijstelling nodig is en of dit in het belang van de leerling is, zo schrijft de PO-Raad.
Ook is sinds de invoering van de doorstroomtoets sprake van een verschuiving van enkelvoudige definitieve adviezen naar meervoudige definitieve adviezen van basisscholen. Wanneer deze leerlingen in het vo makkelijk kunnen wisselen tussen onderwijssoort, is de kans groter dat zij ook de meest passende onderwijssoort kunnen volgen. De VO-raad stimuleert daarom ook het bestaan van brede scholengemeenschappen. Een heterogene brugklas waarin leerlingen langer de tijd krijgen om te ontdekken welk e onderwijsrichting het beste bij hen past, zou ook voor deze leerlingen ruimte kunnen bieden.
In de themarapportage komt verder opnieuw naar voren dat de keuze van een toetsaanbieder door de school, invloed heeft op het toetsadvies dat de leerling ontvangt. Zo krijgt bij de ene toetsaanbieder 19% van de leerlingen een vwo-advies en bij een andere 37%. Waar deze verschillen vandaan komen is niet duidelijk. De PO-raad pleit, evenals de VO-raad, daarom ook voor de invoering van één doorstroomtoets.
Daarnaast concludeert de PO-Raad op basis van de themarapportage dat de Wet doorstroomtoetsen er niet voor zorgt dat de kansengelijkheid – als het gaat om het krijgen van een passend schooladvies – toeneemt. De in principe verplichte bijstelling van het schooladvies bij een afwijkend toetsresultaat, zou vooral leerlingen uit kansarmere omgevingen moeten helpen. Deze leerlingen krijgen immers relatief vaak een niet passend voorlopig schooladvies (door onderadvisering). Uit de data in de themarapportage blijkt echter dat bijstellingen juist vaker voorkomen op scholen met veel leerlingen uit de hogere sociaaleconomische klasse.
De raden blijven de ontwikkelingen rondom de doorstroomtoets en de effecten in het voortgezet onderwijs nauwgezet volgen. Over een aantal jaar is meer te zeggen of de veranderingen rond de doorstroomtoets tot meer passende adviezen voor de leerlingen leiden; dan weten we of leerlingen nog steeds op de geadviseerde onderwijssoort zitten.
De VO-raad publiceert rondom de jaarwisseling een eerste themarapportage, waarin we laten zien waar de leerlingen die vorig jaar de doorstroomtoets maakte in leerjaar twee zitten.
Binnenkort start daarnaast een adviesteam dat gaat onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om latere selectie in de praktijk vorm te geven.
