Verdringing op de arbeidsmarkt

Waterballoneffect
Het antwoord op de vraag is heel eenvoudig. Er is namelijk altijd sprake van verdringing. Als Klaas uit de bijstand een baan krijgt, dan kan Karel zonder bijstand diezelfde baan niet meer krijgen. Zo simpel is het. Als er meer mensen uit de bijstand aan het werk gaan, dan kunnen er minder mensen zonder bijstand aan het werk. Duw aan één kant een waterballon naar beneden en de andere kant zal omhoog komen. Dit probleem blijft als er extra banen worden gecreëerd, al wordt het probleem dan wel kleiner, omdat er toch meer mensen aan het werk geholpen kunnen worden. Maar het is een illusie om te denken dat we op een dag voor iedereen werk hebben.

Koek verkleinen
Er is nog een tweede vorm van verdringing, namelijk de verdringing van betaald werk. Dat is een reëel risico bij het laten participeren van mensen via een tegenprestatie of vrijwilligerswerk. Werk dat vroeger betaald werd gedaan, wordt nu door vrijwilligers uitgevoerd. Denk aan de vele vrijwilligers in ziekenhuizen om mensen in hun rolstoel naar de juiste afdeling te brengen. Of het koffieschenken in verzorgingstehuizen. Een aantal van deze werkzaamheden is in zijn geheel als betaald werk van de arbeidsmarkt geschoven. Met andere woorden, de ‘koek’ wordt kleiner. Dat is pas een echt problematische vorm van verdringing.

Nieuwe lage-lonen-banen
Maar er is nog een derde vorm van verdringing, één die vanochtend (6 oktober 2015) de Volkskrant haalde. Mensen met een bijstandsuitkering moeten elke algemeen geaccepteerde baan accepteren. Dat is logisch, want bijstand is het laatste vangnet en mensen zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk om geld te verdienen. Maar het kan natuurlijk geen vrijbrief zijn om het beginsel van gelijke behandeling met de voeten te treden. Het aanbieden van banen tegen een aanmerkelijk lager salaris dan de reguliere medewerkers is niet reëel. Zeker niet als mensen echt geen keuze hebben om de baan wel of niet te accepteren op straffe van een forse korting op de uitkering. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat werkgevers voor een dubbeltje op de eerste rang kunnen zitten ten koste van voormalig bijstandsgerechtigden.

Lager loon kan ook terecht zijn
Of er in de zaak die in de Volkskrant stond ook fouten zijn gemaakt kan ik niet beoordelen. Ik ken niet de hele situatie en heb dus geen beeld of het geboden salaris reëel was of niet. Er kunnen wel degelijk goede redenen zijn om iemand (in het begin) een lager salaris te bieden dan zijn of haar collega’s. Misschien is iemand toch erg lang uit het arbeidsproces geweest en is er bijscholing nodig, of is iemand niet direct volledig inzetbaar. Allerlei factoren die per geval beoordeeld moeten worden.

Verdringing is onvermijdelijk. Maar hoe de schade te beperken?
Toch is het goed dat het nu een groep juristen over komt. Drie sterke vrouwen die voor hun rechten opkomen. Of ze gelijk hebben of niet, het zwengelt wel de discussie weer aan. En dat kan gemeenten alleen maar helpen om de gevolgen van verdringing zo acceptabel mogelijk te houden. Het is voor gemeenten namelijk ook een continue zoektocht naar de balans tussen mensen mee laten doen en verdringing voorkomen. Een uitspraak van de rechter zou in deze zeer welkom zijn. En tot die tijd helpt het gemeenten om zo transparant mogelijk te zijn. Plaats duidelijk op de website wat je doet om verdringing tegen te gaan en nodig mensen uit om misstanden te melden. Filter de terechte klachten eruit en pas op basis daarvan je beleid aan. Daarmee beperk je met alle belanghebbenden, werknemers, werkgevers, ondernemers, burgers en gemeente – de schadelijke gevolgen van verdringing.