Huiselijk geweld (kindermishandeling en partnergeweld) is een complex en hardnekkig probleem en kan grote gevolgen voor kinderen hebben, zoals ontwikkelingsproblemen en lagere schoolresultaten. Hoe voelen deze kinderen zich op school? En kan de school iets betekenen in het tegengaan van ontwikkelingsproblemen bij deze groep kinderen?
Kinderen in een onveilige thuissituatie hebben een grotere kans op ontwikkelingsproblemen, zoals internaliserende problematiek (bijvoorbeeld angst of depressie), externaliserende problematiek (zoals agressie), of post-traumatische stress symptomen (PTSS). Scholen worden in de praktijk weinig betrokken in het tegengaan van deze problematiek bij kinderen die huiselijk geweld meemaken. Dat terwijl school de plek is waar kinderen de meeste tijd doorbrengen, naast thuis. Afgelopen jaren heb ik voor mijn promotieonderzoek de rol van het welbevinden op school onderzocht bij kinderen die huiselijk geweld meemaken. Dit promotieonderzoek was onderdeel van de derde landelijke cohortstudie huiselijk geweld en kindermishandeling die het Verwey-Jonker Instituut uitvoerde in opdracht van ZonMw en centrumgemeenten in dertien Veilig Thuis-regio’s.
Je goed voelen op school is belangrijk voor álle kinderen, maar zeker voor kinderen die thuis onveiligheid ervaren. Uit mijn onderzoek blijkt dat kinderen die huiselijk geweld meemaken, een lager welbevinden op school ervaren dan hun leeftijdsgenoten. Ze voelen zich minder verbonden met de school, hebben vaker een moeizame relatie met hun leraar en voelen zich minder prettig in de omgang met klasgenoten. Dit lagere welbevinden hangt samen met meer psychosociale problemen en PTSS-klachten. Opvallend is dat de frequentie van het geweld bepalend is voor het welbevinden op school of de mate van ontwikkelingsproblemen: elk kind dat huiselijk geweld meemaakt, loopt risico, ongeacht hoe vaak het geweld voorkomt.
Zowel de gehechtheidstheorie (ouder-kind relaties) als de emotionele veiligheidstheorie (gevoel van angst en onzekerheid over de gezinsdynamiek) verklaren waarom huiselijk geweld leidt tot ontwikkelingsproblemen. Kinderen die huiselijk geweld meemaken, hebben vaker een onveilige gehechtheid met hun ouders en voelen zich emotioneel onveiliger. Dit verhoogt het risico op psychosociale problemen en PTSS-klachten. De emotionele veiligheid lijkt belangrijker voor kinderen dan een veilige gehechtheid. Het is dan ook belangrijk om bij de aanpak van huiselijk geweld en bij het tegengaan van ontwikkelingsproblemen bij kinderen te kijken vanuit het perspectief van het gezin.
Emotionele onveiligheid en welbevinden op school hangen allebei, los van elkaar, samen met ontwikkelingsproblemen bij kinderen die huiselijk geweld meemaken. Het welbevinden op school lijkt dus geen buffer tegen deze problemen. Maar het welbevinden op school is op zichzelf wel belangrijk voor ontwikkelingsproblemen bij een kind. Er is dus zowel aandacht nodig voor de emotionele veiligheid van kinderen, als voor het welbevinden op school.
Op 6 maart 2025 verdedigde ik mijn proefschrift “Vergeet de school niet: Inzicht krijgen in de gevolgen van huiselijk geweld op kinderen via hun welbevinden op school”. Uit mijn proefschrift blijkt duidelijk dat de schoolomgeving en de thuisomgeving niet los van elkaar kunnen worden gezien. Beide contexten beïnvloeden de ontwikkeling van een kind; en de contexten en het kind beïnvloeden elkaar. Door samen te werken en oog te hebben voor alle omgevingen waarin een kind zich beweegt, kunnen we kinderen die huiselijk geweld meemaken, beter ondersteunen.
