Weg met de kostendelersnorm!

Ondertussen is de kostendelersnorm in de bijstand gewoon ingevoerd. De idee daarachter is dat door stapeling van uitkeringen achter één voordeur een behoorlijk totaalinkomen kan ontstaan. Het voorbeeld van de regering daarbij was dat van een gezin met één kostwinner tegen een modaal salaris en een gezin met volwassen inwonende kinderen die allemaal in de bijstand zitten. De familie Bijstand was beter af dan de familie Kostwinner. Dat voorbeeld was natuurlijk niet helemaal eerlijk, want als die kostwinner ook die volwassen inwonende kinderen had, konden zij ook bijstand aanvragen of, beter nog, werken, waardoor het totaalinkomen van de familie Kostwinner weldegelijk hoger zou zijn geweest dan dat van de familie Bijstand.

Daarnaast kun je afvragen hoeveel van dit soort families Bijstand er eigenlijk zijn. In de praktijk[3] treft de kostendelersnorm in de bijstand in elk geval met name de ouderen. Maar misschien is het zorgen voor ouderen met een onvolledige AOW en zonder andere middelen - want dat is de reden waarom zij na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd nog op aanvullende bijstand zijn aangewezen – voor de politiek minder belangrijk.

Daarnaast is er nog een kleine groep bijstandsgerechtigden die onevenredig hard getroffen wordt door kostendelersnorm. Dat zijn mensen die samenleven met een niet-rechthebbende partner, bij voorbeeld iemand die gehuwd is met een (nog) niet toegelaten vreemdeling. Voorheen kreeg deze bijstandsgerechtigde een uitkering naar de norm voor een alleenstaande of alleenstaande ouder. Nu krijgt hij of zij slechts de helft van de gehuwdennorm. De regering is namelijk bang dat dergelijke gezinnen, als ze heel, heel, heel erg zuinig deden, het samen dan toch nog konden redden en dat zo de niet-rechthebbende partner van de bijstandsgerechtigde indirect zou kunnen profiteren van de bijstandsuitkering. En om diezelfde reden komen deze bijstandsgerechtigden ook niet aanmerking voor huurtoeslag en ook niet voor de per 1 januari van dit jaar ingevoerde alleenstaande-ouderkop in het kindgebonden budget. De gemeente Amsterdam heeft inmiddels laten weten dat zij schrijnende gevallen gaat helpen[4] met extra bijstand. Voor zover het gaat om gezinnen met kinderen was dat ook de bedoeling van de regering. Minister Asscher erkende immers bij de behandeling van de Wet hervorming kindregelingen in de Eerste Kamer dat er schrijnende gevallen in combinatie met de kostendelersnorm konden voorkomen, maar vond dat de gemeenten dat maar moesten oplossen via de bijzondere bijstand[5].

Inmiddels blijkt de kostendelersnorm ook voor gemeenten toch niet zo makkelijk uitvoerbaar te zijn. Met name de uitzonderingen op de norm en de wijze waarop moet worden vastgesteld of iemand tot een uitzondering behoort blijken voor gemeenten en bijstandsgerechtigden de nodig extra rompslomp op te leveren.

En levert de kostendelersnorm dan niets op? Precieze cijfers zijn mij niet bekend, maar de regering ging bij de invoering ervan uit van een besparing van € 80 miljoen per jaar. Dat is natuurlijk een fors bedrag. Kun je mooi elk jaar een Rembrandt kopen. Maar jaarlijks wordt er in totaal pakweg 5,7 miljard aan bijstand verstrekt en dan is een bedrag van € 80 miljoen iets dat wegvalt in foutenmarges. De opbrengsten van de kostendelersnorm in de bijstand zijn dus te verwaarlozen.

Maar, zult u zich misschien afvragen, wat doen we dan met die familie Bijstand die maar uitkering op uitkering stapelt achter die ene voordeur? Wel, dat is heel simpel. De Participatiewet heeft daar meer dan genoeg mogelijkheden voor. Achter de vodden zitten met de arbeids- en re-integratieverplichtingen, tegenprestatie eisen, maatregelen opleggen als ze zich niet aan de verplichtingen houden en, als er echt sprake is van bovenmatige stapeling van uitkeringen, kan ook nog altijd de bijstand individueel naar beneden worden bijgesteld met toepassing van artikel 18 lid 1 Participatie.

Daarom: afschaffen die kostendelersnorm in de bijstand! Hij treft voornamelijk de verkeerden, is lastiger dan voorzien en is ook eigenlijk helemaal niet nodig.

Deze blog is eerder verschenen in de Bijstandbode van oktober 2015.