‘We bieden ze wel aan, maar bijna niemand maakt er gebruik van!’ Veel zorgverleners herkennen dit beeld. Voor sommige stoppers een gemiste kans, want nicotinepleisters zijn bewezen effectief bij het stoppen met roken en geven bovendien de minste bijwerkingen. Milly Neuman, medewerker Tabaksontmoediging, vindt het daarom tijd om de pleisters in dit blog in een nieuw licht te zetten.
Stoppen met roken of vapen kan op veel manieren. Het gaat in beide gevallen vaak om het stoppen met een nicotineverslaving. Daarbij ligt de nadruk op het omgaan met nieuw gedrag tijdens het stoppen. Een zorgprofessional of stoppen-met-rokencoach kan hierin begeleiding geven.
Maar ook de stofwisseling en andere processen veranderen als je stopt met roken of vapen. Daarom is het voor sommige mensen aan te raden om extra hulpmiddelen te gebruiken.
Nicotinepleisters en andere NVM (nicotinevervangende middelen) zijn de eerste keus medicatie bij stoppen met roken. Ze zijn te koop bij de drogist. Maar wie bij het stoppen met roken wordt begeleid door een huisarts of een stoppen-met-rokenprofessional krijgt ze gratis van de zorgverzekeraar. Opvallend genoeg worden ze weinig gebruikt, terwijl ze wel degelijk helpen om écht te stoppen. Correct gebruik maakt het verschil en daarbij zijn drie factoren van belang:
De juiste dosering
Reële verwachtingen
Een andere kijk op de naam ‘nicotinepleisters’
Neem Bert (53) die wil stoppen met roken. Zoals zoveel mensen heeft Bert al ervaring met het stoppen. Hij vertelt zijn huisarts dat hij nicotinepleisters wil gebruiken, maar het liefst zo min mogelijk. De huisarts legt uit hoe de pleisters werken en benadrukt het belang van een stabiele nicotinespiegel. Alleen dan heeft Bert minder last van ontwenningsverschijnselen.
Als Bert minder gebruikt dan voorgeschreven krijgt hij waarschijnlijk meer last van ontwenning dan als hij geen NVM zou gebruiken. Hij concludeert dan misschien dat de pleisters niet werken, terwijl het probleem eigenlijk een te lage dosering is. Dat is jammer, want juist een goede dosering maakt het verschil. Zeker met de opkomst van vapes en nicotinezakjes waarbij het nicotinegehalte vaak véél hoger ligt, is kennis over de juiste dosering belangrijk. De juiste dosering kan hij het beste bespreken met zijn arts. De arts kan daarvoor het hulpmiddel bij het voorschrijven van medicatie raadplegen en extra informatie inwinnen op het stoppen-met rokenplatform voor professionals.
Het belang van voldoende nicotinevervanging wordt ook benadrukt door tabaksverslavingsexperts van het eerste uur, zoals Trudi Tromp en Renée Bittoun. Vooral pleisters zijn erg geschikt omdat die langzaam en gelijkmatig nicotine afgeven. Zo zorgen ze voor een stabiele nicotinespiegel. En bij stressmomenten kunnen ze worden aangevuld met kauwgom of zuigtabletten, beide kortwerkende NVM.
Maar er is nog iets dat Bert moeten weten. Als hij nicotinepleisters of andere nicotinevervangende middelen gebruikt, heeft hij meer ruimte in zijn hoofd voor gedragsverandering. Maar zijn gedrag veranderen, dat zal hij zelf moeten doen. Bijvoorbeeld met een plan of begeleiding. Dat doen de nicotinevervangende middelen niet voor hem.
Je zou de middelen bij het stoppen kunnen vergelijken met krukken bij een gebroken been. Die krukken zijn niet per se nodig zijn voor het genezingsproces, maar ze geven wel meer vrijheid. Nicotinevervangende middelen ondersteunen op dezelfde manier. En de juiste dosering is dus belangrijk: niet te veel, maar ook niet te weinig. Met te kleine krukken kom je ook nergens.
Veel mensen willen bij het stoppen juist geen nicotine meer in hun lijf. Begrijpelijk, want nicotine is een zeer verslavende stof. Maar nicotinepleisters geven geen ‘kick’ zoals vapes of sigaretten. De opname via de huid is traag en zorgt voor een stabiele spiegel, zonder het verslavende effect.
Dus de naam roept verwarring op. Misschien zouden we beter kunnen spreken van ‘stop-pleisters’? Ook twee termen die in het Engels bijna hetzelfde klinken, helpen niet. Nicotinepleisters, ofwel ‘patches’, zijn een hulpmiddel, terwijl nicotinezakjes, ofwel ‘pouches’ juist de nicotineverslaving in stand houden of verergeren. Een voordeel is dat de zakjes inmiddels in Nederland verboden zijn. Hopelijk geeft dit duidelijkheid.
Tijdens het Congres ‘(Niet) Roken en de Zorg’ in 2023, bleek dat er in ziekenhuizen en verpleeghuizen géén contra-indicaties zijn voor NVM. Dat betekent niet dat ze geschikt zijn voor iedereen. In sommige situaties is voorzichtigheid geboden. Maar in de meeste gevallen zijn ze een waardevol hulpmiddel, bij voorkeur goed begeleid en goed gedoseerd. Zeker als je weet dat het voor veel mensen nét dat extra duwtje in de rug was om serieus te stoppen.
Nicotinevervangers worden in Nederland één keer per jaar vergoed bij begeleiding door een gekwalificeerde professional. Vanaf 2026 worden waarschijnlijk meerdere stoptrajecten per jaar vergoed. Een mooie kans om stoppen met roken beter te ondersteunen – met de juiste middelen, kennis en begeleiding.
