Geeft kennis van de grondbeginselen meer houvast om problemen in het sociaal domein rechtstreeks tot een oplossing te brengen? Moeten we niet juist terug naar hoofdregels die voldoende sturend zijn om in maat tot een oplossing in het sociaal domein te komen? Lees de nieuwe blog van Wim Eiselin.
Denk vanuit wetswaarde, ethiek en regelgeving, schreef mr. Evelien Meester in haar blog en kies weloverwogen als een besluit niet deze drie toetsen kan doorstaan. De regelgeving in het sociaal domein is omvangrijk en kent tegenstrijdigheden. Met de uitbreiding van nieuwe taken naar het gemeentelijk sociaal domein, signaleert de transitiecommissie (een rijkscommissie) tal van aansluitingsproblemen tussen wetten. Waar vroeger geredeneerd zou worden dat dit een probleem is van de systeemverantwoordelijke (de rijksoverheid) ziet de transitiecommissie hierin vooral een opdracht aan de gemeente om tot een oplossing te komen. De gemeente kan door creatief gebruik van regels de schurende wetgeving verbinden.
Belangrijk is wel dat het handelen van de gemeente transparant wordt gemaakt. De oplossing kan vanuit die benadering niet iets zijn louter uit de koker van de individuele klantmanager, de oplossing dient immers verankerd te zijn in het beleid. Maar dat geeft nieuwe bureaucratie en leidt niet tot snelle oplossingen. Beleid moet even liggen om rijp te worden. Meer beleid is meer regels. Het regelwoud is voor een regisseur ondoordringbaar.
Geeft kennis van de grondbeginselen meer houvast om problemen in het sociaal domein rechtstreeks tot een oplossing te brengen in laten we zeggen 80% van de gevallen? Moeten we niet juist terug naar hoofdregels die voldoende sturend zijn om in maat tot een oplossing in het sociaal domein te komen? Laat ik starten met de Participatiewet: welke beginselen zijn uit de wet af te leiden en zijn een aantal van die beginselen naar hun aard niet al geldend voor het hele sociale domein. Ik zie de volgende beginselen:
Activeringsbeginsel
De eigen verantwoordelijkheid voor het bestaan staat voorop (een ieder moet zelf inzet tonen om zijn probleem zelf of met behulp van zijn netwerk op te lossen)
Beginsel van gezinsbijstand
Alle middelen van het gezin (en hiermee gelijkgestelde samenleefvormen) zijn inzetbaar voor de oplossing van het probleem. De voorziening die de overheid treft komt ook het gezin te goede. Inkomens voor andere leefvormen worden van een gezinsinkomen afgeleid.
Complementariteitsbeginsel
Bijstand is een aanvulling op de middelen van het gezin. Inzet van eigen inkomen en vermogen gaat altijd voor.
Territorialiteitsbeginsel
Bijstand wordt slechts verstrekt aan Nederlanders en daarmee gelijkgestelden. Kosten die opkomen buiten Nederlands grondgebied vallen buiten het vangnet.
Noodzakelijkheidsbeginsel
Bijstand gaat niet voorbij het noodzakelijke. Bijstand overstijgt niet het niveau van de voorliggende voorziening of het wettelijk minimumloon.
Handhavingsbeginsel
Fraude mag niet lonen. Daarom is het bedrag dat verhaald wordt altijd groter dan wat de belanghebbende de gemeenschap heeft ontnomen.
Maatwerkbeginsel
Bijstand is het laatste vangnet in het sociale stelsel en is nooit het resultaat van blinde regeltoepassing. Wat wordt verstrekt zal toereikend moeten zijn, want er is niets anders waarop kan worden teruggevallen.
Zijn deze beginselen sociaal domein breed te maken? Een boeiende vraag. We zien dat gemeenten daar “in het werk” al aardig mee bezig zijn. De liefhebber wijs ik op ECLI:NL:CRVB:2016:1074: bijstandsdenken over voorzienbare kosten is niet kopieerbaar naar de Wmo. Het zou mooi zijn als we alle beginselen in het sociaal domein op rij kunnen zetten om deze dan integraal te maken.
Pas daarna begint een nieuwe zoektocht, want beginselen zijn niet heilig. Beginselen kennen een verschillende waardering, afhankelijk van politieke kleur en de concrete situatie. De beginselen kunnen ook met elkaar concurreren. Dan ontstaat het maatwerk.
Eerdere blogs van Wim Eiselin van Stimulansz
Participatiewet ook open voor personen met een groot vermogen
Verliest de Inspectie SZW kernwaarden uit het oog?
