Bijstand (Participatiewet) is van oudsher het laatste vangnet voor mensen die niet meer zelfstandig in hun bestaan kunnen voorzien. Via ‘algemene bijstand’ voor alle gebruikelijke kosten als boodschappen en huur en via bijzondere bijstand voor noodzakelijke kosten die voortvloeien uit bijzondere omstandigheden. We zien nu een reeks effectieve bezuinigingen buiten de bijstand, waar de groep minima echt onder lijdt. Deze bezuinigingen worden vrij gemakkelijk op de bijstand afgewenteld. Maar hoe moeten gemeenten dat opvangen? En is het wel acceptabel dat we stellen dat een bezuiniging geslaagd is en we vervolgens met opgeheven vinger naar de gemeente wijzen omdat ze tekorten hebben op het bijstandsbudget?
Van je collega’s moet je het maar hebben!
Hogere eigen bijdrage voor de Wmo, hulp bij het huishouden wordt als algemeen gebruikelijk gezien en mensen die de hulp niet kunnen betalen kunnen altijd bijzondere bijstand aanvragen. Ook binnen de gemeente kan de ene afdeling vrij gemakkelijk bezuinigingen behalen ten koste van de ander. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, maar het moet wel helder zijn voor de gemeenteraad dat er meer bijstand is verstrekt omdat een andere afdeling heeft bezuinigd. Het grote voordeel van de decentralisaties is dat de budgetten zijn ontschot, dus hier kan een keuze gemaakt worden. Maar dat moet dan wel gebeuren!
Schoon water en een huis
Maar ook buiten de gemeente worden bezuinigingen gerealiseerd waar de bijstandsbudgetten onder lijden. Zo heeft het Hoogheemraadschap Delfland besloten om de kwijtschelding van de zuiveringsheffing voor minima af te schaffen. Een mooie bezuiniging voor het Hoogheemraadschap, maar de gemeente(n) krijgen meer mensen aan hun loket die hun rekeningen niet kunnen betalen. En dus komt deze bezuiniging in ieder geval gedeeltelijk ten laste van de gemeente.
Ook de woningmarkt maakt het gemeenten niet makkelijk. Er is een groot gebrek aan betaalbare huurwoningen, zodat mensen noodgedwongen te lang in een te dure woning moeten blijven. U raad al waar die rekening terecht komt!
Studerende kinderen? De gemeente betaalt (niet…)!
Voor studerende kinderen verandert ook het één en ander, door versobering van de WTOS (wet tegemoetkoming onderwijs en schoolkosten). Voor 16- en 17-jarigen is hierin voorzien door een ophoging in het kindgebonden budget. Een mooie bezuiniging daar, maar gemeenten geven aan dat ze een toename zien aan vragen om bijzondere bijstand voor schoolkosten of reiskosten van en naar school. Ouders moeten namelijk in augustus / september het schoolgeld betalen, terwijl het kindgebonden budget maandelijks uitkeert. Tja, hoe doe je dat van een minimuminkomen? Veel ouders kloppen dan maar bij de gemeente aan voor hulp.
Maar ook voor ouders van meerderjarige studerende kinderen wordt het er niet eenvoudiger op. Door de hervorming van de kindregelingen is de Belastingdienst verantwoordelijk voor de kosten van minderjarige kinderen. Heel gunstig, want het blijkt voor veel (alleenstaande) ouders inderdaad een inkomensverbetering. Maar….. er zit wel een addertje onder het gras. Voorheen was de gemeente verantwoordelijk voor deze groep. Zodra het jongste kind de leeftijd van 18 jaar bereikte viel de alleenstaande ouder terug van de norm alleenstaande ouder naar alleenstaande. Om deze overgang wat te verzachten kende veel gemeenten een garantietoeslag tot de kinderen de leeftijd van 21 jaar hadden bereikt. Nu de Belastingdienst verantwoordelijk is voor de kosten van kinderen stopt de tegemoetkoming abrupt als ze 18 jaar worden. Het ligt niet voor de hand dat gemeenten ineens wel gaan betalen als die kinderen meerderjarig worden.
Is dit nu eigenlijk erg?
Nee, het is niet erg dat er bezuinigingen worden gerealiseerd waardoor deze mensen naar de gemeente moeten. Want dat betekent dat de gemeente deze groep goed in beeld krijgt, heeft en houdt. Alleen zo kan op maat ondersteuning worden aangeboden. En dat is juist de bedoeling! Maar gemeenten moeten daar wel de ruimte voor krijgen, zowel financieel als juridisch. Want anders wordt ons vangnet het afvoerputje. En dat kan toch niet de bedoeling zijn!
Eerdere blogs van mr. Evelien Meester van Stimulansz
Arbeidsverplichtingen en lijstjes afvinken
De bijstand en door rood rijden
Maatwerk als willekeur is failliet sociaal domein
Vluchtelingen en tijdelijk verblijf
De toekomst van armoedebeleid: geen lamp maar licht!
Het sociaal domein en de kever van Kafka
Verdringing op de arbeidsmarkt
Bijstandsgerechtigden niet geschikt als gastheer vluchteling?
Democratie 2.0
Handhaving en zachte heelmeesters
Is een onvoorwaardelijk basisinkomen juridisch mogelijk?
Wat hebben sociale diensten met voetballers en zangers?
Werken naast de bijstand: drama of zegen?
De gemeente als oplossing en oorzaak van armoede
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn - deel 2
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn
Onderzoek naar vermogen in het buitenland: discriminatie of niet?
Hennepkwekerij: waar ligt de grens tussen kweken voor eigen gebruik en professioneel kweken?
Vereenvoudiging beslagvrije voet
