In de serie ‘Tegenlicht’ van de VPRO was een bijzonder interessante uitzending met Thomas Rau. “Ik wil helemaal geen lamp, ik wil licht. Dat de producent daar een lamp en stroom voor nodig heeft is prima, maar daar heb ik niets mee te maken.” Dat was ongeveer de strekking van het verhaal en dat biedt enorme kansen! Stel dat we de minima geen bezittingen verstrekken, maar enkel toegang tot bepaalde diensten?
Geen lamp maar licht!
Wat bedoelde Thomas Rau nu precies? Hij stelt dat we op de grens staan van een wezenlijke gedragsverandering. Nu willen mensen een lamp hebben, met als bijkomend voordeel dat ze dan ook licht hebben. Voor de producent is het voordelig als de lamp van twijfelachtige kwaliteit is, want dan kan hij op een gegeven moment weer een nieuwe lamp verkopen als de oude stuk is. Bovendien heeft de producent geen belang bij echt energiezuinige apparaten, omdat hij de elektriciteit niet hoeft te betalen. Dat is voor kosten van de consument. Met andere woorden, hij wordt niet maximaal geprikkeld om topkwaliteit te leveren. De consument (ook de minima!) betalen om de producent werk te verschaffen.
Bijzondere bijstand voor ‘koeling’
Een interessante gedachte! Laten we eens kijken of we die gedachte een plek kunnen geven binnen het sociaal domein. Stel nu dat de gemeente met leveranciers kan afspreken dat zij aan de minima die dat nodig hebben ‘koeling’ levert tegen een vast bedrag per maand. Dat is wezenlijk wat anders dan een koelkast. Het is aan de producent om te bepalen hoe hij zorgt betrokkene toegang krijgt tot koeling. De gemeente bepaalt dus ‘wat, de producent krijgt de vrije hand bij het bepalen van het ‘hoe’. Het meest waarschijnlijke is dat dit gebeurt in de vorm van een koelkast. Is de koelkast stuk, dan moet de leverancier een nieuwe leveren, zonder meerprijs. Zeer waarschijnlijk wordt voor de koeling elektriciteit gebruikt. Die kosten zijn ook voor de producent, want hij zou immers koeling leveren. Als daar elektriciteit voor nodig is, dan moet hij dat zelf betalen, dat is een onlosmakelijk onderdeel van de dienst die hij levert.
Eén en één is drie
Wat verandert er als dit zo wordt ingezet? De producent wordt gedwongen om spullen te leveren die van goede kwaliteit zijn en lang meegaan en bovendien energiezuinig zijn. Dat betekent voor minima een besparing, want nu zijn de goedkope apparaten over het algemeen juist niet energiezuinig. Veel minima betalen dus een lagere aanschafprijs voor duurzame gebruiksgoederen, maar hoge maandelijkse kosten voor energie. Lever je een dienst in plaats van een product, dan betaalt de producent de energie en dat betekent ongetwijfeld een razendsnelle ontwikkeling in de energiezuinigheid van apparaten. Dat betekent milieuvoordelen door lager energiegebruik, door betere apparaten die langer meegaan en doordat de producent na afloop van de levering van de koeling de spullen retour neemt. Hij heeft er dan voordeel bij als de koelkast zo is geproduceerd dat hij de grondstoffen weer kan hergebruiken. Maar het betekent ook financiële voordelen voor de minima, doordat de kosten omlaag kunnen.
Toekomstmuziek
Kan het juridisch wel? Ja, op grond van de Participatiewet kun je bijzondere bijstand verstrekken voor noodzakelijke kosten die voortvloeien uit bijzondere omstandigheden. Of die kosten nu voortvloeien uit een product of een dienst maakt niet uit. Je kunt dus net zo goed bijzondere bijstand verstrekken voor ‘koeling’ als voor een koelkast. Wel moeten de kosten aan een bepaalde persoon gekoppeld kunnen worden. Daar zit een volgende stap naar een duurzame toekomst: dat op grond van de Participatiewet – net als bij de WMO – algemene voorzieningen betaald kunnen worden. Dan kun je ook toegang tot bepaalde diensten realiseren voor bijvoorbeeld een wijk. Bijvoorbeeld studieruimte met toegang tot internet en tekstverwerkingsprogramma’s (computers) voor scholieren of inburgeraars.
Kijk nu de Tegenlicht aflevering 'Einde van bezit' terug.
Eerdere blogs van mr. Evelien Meester van Stimulansz
Het sociaal domein en de kever van Kafka
Verdringing op de arbeidsmarkt
Bijstandsgerechtigden niet geschikt als gastheer vluchteling?
Democratie 2.0
Handhaving en zachte heelmeesters
Is een onvoorwaardelijk basisinkomen juridisch mogelijk?
Wat hebben sociale diensten met voetballers en zangers?
Werken naast de bijstand: drama of zegen?
De gemeente als oplossing en oorzaak van armoede
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn - deel 2
Balanceren tussen zorgplicht voor kwetsbare burgers en kostenbewustzijn
Onderzoek naar vermogen in het buitenland: discriminatie of niet?
Hennepkwekerij: waar ligt de grens tussen kweken voor eigen gebruik en professioneel kweken?
Vereenvoudiging beslagvrije voet
