In de Nederlandse jeugdhulp is een verschuiving gaande richting het 'voorveld'. Deze beweging, gericht op preventie en het vroegtijdig signaleren van problematiek door scholen, sportclubs, scoutinggroepen etc., belooft een proactieve aanpak waarbij duurdere zorg mogelijk vermeden kan worden.
De kerngedachte achter deze verschuiving is dat door het vroegtijdig aanpakken van problemen met laagdrempelige hulp, zwaardere en duurdere zorgtrajecten voorkomen kunnen worden. Echter, ondanks (of misschien wel dankzij) deze preventieve focus, blijven het aantal jeugdhulpvragers en de totale kosten stijgen (volgens CBS). Dit suggereert dat de transitie naar het voorveld nog niet de gewenste vruchten afwerpt. Daarnaast is het de vraag of we daadwerkelijk alle jongeren bereiken die serieus hulp nodig hebben.
Een mogelijke verbetering kan liggen in het meer centraal stellen van aanbieders uit de lichtere hulpvormen als strategische partner. Traditioneel worden veel jeugdhulptrajecten gedomineerd door partijen gespecialiseerd in intensievere zorg. Door echter aanbieders die zich richten op preventie en lichte ondersteuning (“oftewel het zogenoemde voorveld”) als hoofdaanbieder(s) te positioneren, kan de focus verschuiven naar het voorkomen van escalatie van problemen. Gemeenten zoals bijvoorbeeld Hollands Kroon laten hiermee goede financiële en zorginhoudelijke resultaten zien. De VNG bij monde van Peter Paul Doodkorte gebruikt m.b.t. die verschuiving ook wel de frase: “Het voorveld is het hoofdveld”.
In de context van deze verschuiving, speelt ook digitale empowerment van jongeren een cruciale rol. Jongeren brengen een aanzienlijk deel van hun tijd online door, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor preventie en vroegtijdige signalering. Initiatieven zoals het platform 'Join Us', ondersteund door Koningin Maxima gericht op het oplossen van eenzaamheid onder jongeren en de app 'CARE-FREE', ontwikkeld door Jeugd- en Gezinsprofessionals Naomy Rojnik en Silvano Rojnik om jongeren zelf mishandeling te leren herkennen, signaleren en delen, tonen het potentieel van voorveldinitiatieven. Deze voorbeelden benadrukken het belang van het betrekken van jongeren zelf bij het signaleren van problemen en het toegankelijk maken van ondersteuning.
Een opmerkelijk voorbeeld van digitale empowerment is het gebruik van een digitaal jongerencentrum via Discord, zoals geïmplementeerd door de gemeente Hollands Kroon. Hollands Kroon is bijzonder omdat het geografisch bestaat uit een verzameling langgerekte dorpskernen die relatief ver van elkaar verwijderd zijn, waardoor het voor jongeren lastig is om elkaar tegen te komen. Mede hiervoor heeft een digitaal jongerencentrum opzet op Discord. Dit biedt hun een veilige, toegankelijke plek online waar ze elkaar kunnen ontmoeten, ervaringen kunnen delen en toegang hebben tot ondersteuning.
De digitale empowerment van jongeren brengt echter ook uitdagingen met zich mee. Het vereist dat voorveldpartijen zoals scholen, sportverenigingen, en scoutinggroepen niet alleen fysiek maar ook digitaal actief en toegankelijk zijn. Dit vraagt om een cultuurverandering en een investering in digitale vaardigheden en middelen. Tegelijkertijd biedt het een unieke kans om jongeren te bereiken op een manier die resoneert met hun dagelijkse ervaringen en communicatievoorkeuren.
Een ander inspirerend voorbeeld van digitale empowerment is te vinden in Zuid-Limburg, waar CARE-FREE een innovatief programma heeft uitgerold dat zich richt op bewustwording, preventie en vroegtijdige signalering van kindermishandeling. Een belangrijk onderdeel daarvan is de gratis en anonieme app CARE-FREE. Ontwikkeld door en voor jongeren in de leeftijdscategorie 10-18+, biedt de app essentiële informatie over de aard van kindermishandeling en advies over wat te doen bij zorgen. CARE-FREE combineert daarbij kennis en ervaringsdeskundigheid om een omgeving te creëren waarin kindermishandeling bespreekbaar wordt gemaakt o.a. door middel van gastlessen op scholen in combinatie met de app.
De verschuiving naar het voorveld in de jeugdhulp, verrijkt met digitale empowerment, vertegenwoordigt een veelbelovende weg naar een effectievere ondersteuning van jongeren. Door innovatieve digitale oplossingen te omarmen en te integreren in de preventieve en vroegtijdige signaleringsstrategieën, kunnen we een jeugdhulpsysteem bouwen dat niet alleen reageert op de huidige uitdagingen maar ook veerkrachtig en adaptief is voor de toekomst. Het succes van initiatieven zoals het digitale jongerencentrum op Discord en apps zoals 'CARE-FREE', maar ook het gebruik van jongeren van AI psychologen-persona’s of GPT’s en chatbots zoals KokoCares of Woobot tonen aan dat wanneer jongeren de middelen en de ruimte krijgen om zichzelf te uiten en te ondersteunen, het voorveld daadwerkelijk het hoofdveld kan worden in de zorg voor onze jeugd. Maar of dit leidt tot minder (specialistische) jeugdzorg is vooralsnog wel de vraag.
