De financiële positie van de 76 sociale werkbedrijven in Nederland is in 2020 over het algemeen niet verslechterd maar verbeterd. Dat blijkt uit een quickscan die SZW-staatssecretaris Wiersma onlangs uitvoerde naar financiële problemen bij sw-bedrijven. Het tekort voor de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) voor 2020 is 132 miljoen euro. Dat is lager dan de verwachte 220 miljoen euro. Dat schrijft de staatssecretaris in een brief aan de Tweede Kamer.
Het lagere tekort komt deels door de hogere uitstroom van Wsw-medewerkers. Door vergrijzing van de Wsw-populatie en het natuurlijk verloop dat hiermee samenhangt, stroomden in de periode 2014-2020 zo’n 31.500 mensen uit. Wat niet vermeld wordt in de Kamerbrief, is dat vooral oudere – en daarmee duurdere – werknemers uitstromen. Dat draagt bij aan een positiever resultaat.
Daarnaast hebben sw-bedrijven in 2020 een tegemoetkoming ontvangen als coronacompensatie. Daardoor hebben zij de gevolgen van de coronamaatregelen financieel goed kunnen opvangen. De verbeterde financiële positie van sw-bedrijven is ook gunstig voor gemeenten die het tekort moeten aanvullen.
Het huidige tekort van 132 miljoen zal naar verwachting omslaan in een voordeel van 169 miljoen euro in 2025. Wel denkt de staatssecretaris dat er verschillen tussen de individuele sw-bedrijven zullen blijven bestaan.
Daarnaast verwacht hij een verlaging van de inkomsten voor sw-bedrijven omdat de uitstroom van Wsw’ers onvoldoende wordt opgevangen door instroom van mensen vanuit de Participatiewet. Tegenover de uitstroom van 31.500 Wsw’ers in de periode van 2014-2020, staat een instroom van 18.300 mensen uit andere doelgroepen. De vergoeding die sw-bedrijven voor andere doelgroepen ontvangen, is lager dan die voor Wsw’ers. Dat leidt tot een verlaging van de inkomsten bij sw-bedrijven.
De daling van het aantal Wsw’ers zal er op termijn voor kunnen zorgen dat sw-bedrijven te klein worden om levensvatbaar te zijn, tenzij gemeenten besluiten er andere activiteiten bij onder te brengen zoals werken met loonkostensubsidie en re-integratie. Het is de vraag of dit voldoende zal zijn om de infrastructuur overeind te houden. En gemeenten zijn niet verplicht om mensen die vanuit de bijstand met loonkostensubsidie aan de slag gaan onder te brengen bij de sw-bedrijven. De doelstelling is immers om zoveel mogelijk mensen bij reguliere werkgevers te laten werken. Divosa wijst in dit verband naar het advies van de Raad van State van 1 november 2013 waarin al grote vraagtekens werden gezet bij de haalbaarheid van de ambities van de Participatiewet.
