Gemeente Maastricht heeft een proef gedaan met gezinnen die te maken hebben met multiproblematiek en veel verschillende hulpverleners over de vloer krijgen. Deze gezinnen kregen een andere, efficiëntere begeleiding. De proef met gezinsregie bleek succesvol en wordt nu verder uitgerold. ‘Deze beweging is niet meer te stoppen.’
Maatschappelijk werkers, persoonlijk begeleiders, leerplichtambtenaren, psychologen, budgetplanners, huiswerkbegeleiders, opvoedondersteuners en wijkverpleegkundigen. Sommige probleemgezinnen krijgen regelmatig te maken met meerdere hulpverleners voor verschillende familieleden. Dat werkt niet alleen onrust voor het gezin in de hand, ook de kosten rijzen de pan uit.
In Zuid-Limburg wordt al enige tijd geëxperimenteerd met nieuwe manieren van zorgverlening, die de domeinen overstijgt. Verschillende partijen, zoals VGZ, provincie Limburg en de gemeente werkten hiervoor samen in het project ‘Blauwe Zorg in de wijk’. Gemeente Maastricht, waar bij zo’n 650 huishoudens sprake is van een opeenstapeling van zorg, startte in dit kader het project ‘Huishoudens met domeinoverstijgende kosten 2018-2020.’
De afgelopen 2,5 jaar liep er in vier wijken in Maastricht een proef met intensieve procesregie, een vorm van opschaling bij complexe meervoudige problematiek. Voor de proef zijn veertien gezinnen geselecteerd die ‘in hoge mate gebruik maken van zowel medische als maatschappelijke of sociale voorzieningen.’ Deze gezinnen kostten tot die tijd per jaar minstens honderdduizend euro, bijvoorbeeld voor gemeentelijke kosten en medische zorgkosten. Onder de deelnemers bevond zich een gezin waarbij dit zelfs opliep tot vijfhonderdduizend euro per jaar.
Voor de proef zijn twee gezinsregisseurs aangewezen die de bevoegdheid kregen om de ingezette zorg zo efficiënt mogelijk te maken. Het uitgangspunt daarvoor was de juiste zorg op de juiste plek. De regisseurs konden bijvoorbeeld besluiten tot het op- of afschalen van in te zetten uren, verandering van zorgaanbieder of zelfs stopzetten van zorg. De regisseurs betrokken de familieleden bij het proces, met het doel om het gezin meer als geheel te benaderen. In veel gevallen bleek er inderdaad een stapeling van zorgaanbod, vaak zonder dat de instanties hier zelf weet van hadden. Eén gezin kreeg in een jaar tijd 28 verschillende hulpverleners over de vloer, soms van dezelfde instanties voor verschillende gezinsleden.
Praktijkervaring
De proef is in de praktijk positief ontvangen, aldus de twee betreffende gezinsregisseurs Sanny Stauder en Danny Martens. ‘De gezinnen vonden het prettig en ervoeren het als ondersteunend. We proberen met veel enthousiasme en op een positieve manier het gesprek aan te gaan en kijken systemisch en integraal naar een gezin of huishouden. Dit bevordert het gevoel van regie, aan onze kant, maar juist ook voor een gezin. Mogen meedenken is belangrijk.’
Het traject boekte verrassende resultaten. In de eerste plaats voor de deelnemende gezinnen. Er ontstond rust en meer overzicht. De inzet van een gezinsregisseur bleek een positieve invloed te hebben op de gezondheid van de gezinnen en de kwaliteit van leven van de gezinsleden te bevorderen. Daarnaast zijn door de inzet van de regisseurs kosten bespaard. ‘In totaal bedraagt de besparing bij de twaalf gezinnen ruim 359.000 euro. De gemiddelde besparing per gezin is ongeveer 30.000 euro, berekend over de periode van de inzet van een gezinsregisseur van gemiddeld één jaar. Na aftrek van de kosten van de gezinsregisseur is dit 22.000 per gezin,’ aldus het evaluatierapport.
De grootste besparingen zijn te zien binnen het gemeentelijke domein, per gezin 21.427 euro. Het gaat hier vooral om individuele arrangementen die zijn omgezet naar een systemische aanpak, de afbouw van maatschappelijke opvang en de intensiteit van zorg of de inzet van andere (goedkopere) zorg. Daarnaast is in sommige gevallen ook duurdere zorg voorkomen.
Het project bracht veel verschillende inzichten. ’We merkten dat een duidelijke introductie van de rol van regisseur en werkwijze heel belangrijk is. Daarnaast is het van belang om bij de gezinnen zelf te beginnen: laat hen leidend zijn, niet het systeem of een werkproces. Daarbij is het slim om de gegevens rondom het gehele gezin te verzamelen, zodat je op basis hiervan kunt sturen.’
Andere lessen richten zich op het inruimen van genoeg ruimte en tijd, ‘zowel op casus- als op procesniveau’. ‘Je weet vooraf namelijk niet wat je tegenkomt als regisseur bij een gezin. Faciliteer medewerkers hierin voldoende. Naast een gezinsproces is het ook een proces voor de regisseur.’ En een laatste tip: ‘Een gezamenlijke visie over hoe je burgers wilt ondersteunen is cruciaal in alle lagen van de gemeentelijke organisatie. Zorg voor een goede interne communicatie. Een gezamenlijk uitgangspunt als Positieve Gezondheid is hierbij enorm ondersteunend.’
De volgende stap is opschalen en inbedden. Er worden momenteel twaalf consulenten afkomstig uit alle domeinen – wmo, participatie, jeugd en onderwijs – binnen de gemeente Maastricht opgeleid en gecoacht tot gezinsregisseur. Daarmee kan de methode ook uitgerold worden naar andere wijken in Maastricht.
De twee gezinsregisseurs zijn zich bewust van de hobbels op de weg nu de methode een eigen plek krijgt in het systeem. Zoals het feit dat het veel verschillende afdelingen raakt met een stroperig proces tot gevolg. ‘Binnen een proeftuin is het natuurlijk heel anders opereren. We zien het als uitdaging en werken heel pragmatisch door steeds te doen wat kan en naar oplossingen te zoeken zonder daarbij stil te vallen.’
