Er kleven nog steeds risico’s aan het verblijf van jongeren in het huis van bewaring van Justitieel Complex Zeist (JC Zeist). De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Inspectie Justitie en Veiligheid en Inspectie van het Onderwijs zagen dat het op een aantal aspecten wel is verbeterd, in vergelijking met een eerder inspectiebezoek. Maar er wordt nog te weinig rekening gehouden met specifieke zorgbehoeften van deze jongeren zoals passende begeleiding en behandeling. Terwijl de minister voor Rechtsbescherming Weerwind dat wel had beloofd. Daarom roepen de inspecties hem op die belofte snel na te komen zodat JC Zeist zo veel als mogelijk rekening kan houden met die zorgbehoeften. Daarnaast vrezen de inspecties dat plaatsing van jongeren op een extra afdeling in het gevangeniswezen zoals de minister van plan is, onder slechtere condities zal plaatsvinden dan in JC Zeist.
Daar verblijven in het huis van bewaring sinds september 2023 jongeren op één afdeling. Die plaatsing in het volwassen gevangeniswezen is juridisch gezien mogelijk.
Zij verblijven in JC Zeist omdat een justitiële jeugdinrichting (JJI) vorig jaar onbewoonbaar was geworden door waterschade. In andere JJI’s waren geen plaatsen beschikbaar. Het gaat om jongeren van 18 jaar tot 23 jaar in voorlopige hechtenis. Zij worden verdacht van een strafbaar feit. De officier van justitie wil in hun zaken het adolescentenstrafrecht toepassen. Dit maakt dat de jongeren behoren te worden geplaatst in een JJI.
De inspecties bezochten JC Zeist in februari dit jaar om te onderzoeken hoe het verblijf van de jongeren is verbeterd. En of het verschil met verblijf in een JJI is verkleind, zoals de inspecties de minister met klem hadden verzocht. In het jeugdstrafrecht -en daarmee in een JJI - staat niet het straffen voorop maar het opvoeden.
De inspecties constateren dat JC Zeist nog steeds onvoldoende handvatten heeft gekregen van de minister om te voldoen aan specifieke zorg- en ondersteuningsbehoeften van de jongeren. Een aantal van hen is verstandelijk beperkt en/of heeft extra zorg nodig. Om daaraan te voldoen is onder meer een pedagogische bejegening nodig en een inhoudelijk dagprogramma met onderwijs, zodat jongeren kunnen werken aan hun terugkeer in de maatschappij. Die pedagogische benadering en een onderwijsaanbod ontbreken echter nagenoeg. Daarmee voldoet het verblijf van de jongeren te weinig aan het uitgangspunt van het jeugdstrafrecht en voldoet het niet aan de randvoorwaarde die de minister heeft gesteld. Medewerkers van JC Zeist zijn van goede wil, maar niet voldoende toegerust om bijvoorbeeld jongeren met psychiatrische problemen of een verstandelijke beperking goed te kunnen helpen. De psychologen hebben te weinig tijd om alle jongeren met een zorgbehoefte een passende behandeling te geven.
De inspecties zien ook lichtpunten. De meeste jongeren krijgen inmiddels binnen twee weken na plaatsing een psychologische intake. Een organisatie die gespecialiseerd is in de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking heeft geadviseerd hoe JC Zeist het leefklimaat op de jongerenafdeling kan verbeteren. Een andere organisatie biedt de jongeren op doordeweekse dagen een paar uur aan activiteiten zoals sport, koken en gamen.
Omdat nu ook de jongerenafdeling in JC Zeist vol is, wil de minister elders in het gevangeniswezen een extra jongerenafdeling openen. Dit betekent dat deze jongeren op een afdeling komen waar de randvoorwaarden en maatregelen zoals voor JC Zeist zijn afgesproken en waar de inspecties al zeer kritisch over zijn, niet gelden. De inspecties maken zich hierover zorgen en beraden zich over passende toezichtactiviteiten.
Juridisch gezien is hun plaatsing in het gevangeniswezen mogelijk. Maar daar gelden andere wetgeving en een ander toezichtregime dan in een JJI. Dat maakt die volgens de inspecties onwenselijk. Deze plaatsing levert ook onduidelijkheid op of de inspecties bevoegd zijn jongerendossiers en systemen in te zien. JC Zeist weigerde aanvankelijk die inzage. Na een formeel verzoek is de gevraagde documentatie aangeleverd.
De inspecties herhalen hun oproep aan de minister om snel te zorgen dat JC Zeist zo veel mogelijk rekening kan houden met de specifieke behoeften van de jongeren, zoals hij eerder heeft toegezegd. Verder vragen zij hem ervoor te zorgen dat het jongerenverblijf in JC Zeist zo veel mogelijk lijkt op het verblijf in een JJI. Daarnaast verzoeken zij de minister om de inspectiebevoegdheden zoals die gelden in een JJI, ook te laten gelden voor jongeren die tijdelijk elders in het gevangeniswezen zijn geplaatst.
