De tablet mee als je naar een cliënt gaat, even snel iets opzoeken op je smartphone. Voor de meeste professionals en beleidsmakers in het sociaal domein is dit allang gemeengoed. Gebruikmaken van apps of serious games als hulp bij het werk stuit nogal eens op weerstand. Soms met goede redenen, maar soms is het rondweg jammer dat er zo weinig gebruik gemaakt wordt van sociale- en zorgtechnologie.
Auteurs: Anita Peters (Senior projectmanager Informele zorg bij Movisie) en Sten Gelissen (Projectmedewerker Informele zorg bij Movisie)
Toen bij mijn vader acht jaar geleden de dementie flink toenam wilden we graag dat hij thuis zou kunnen blijven wonen. Mijn moeder was net overleden en direct naar een verpleeghuis vonden we onmenselijk. Omdat ik het technologieveld wel een beetje kende, dacht ik dat we wel het een en ander konden regelen. Veilige toegang tot het huis en GPS, zodat we zouden weten waar hij was en een online hulp zodat hij ook wat bezig werd gehouden. Daarnaast zorg door de thuiszorg en het sociaal werk. Gelukkig waren er ook veel lieve buren die voor de veilige toegang zorgden en mijn vader konden vinden wanneer het etenstijd was. Bovendien hadden we de telefoon. Toch werden veel van technologieën die ons geholpen zouden hebben niet gefaciliteerd of waren nog in ontwikkeling. Inmiddels zijn we heel wat jaartjes verder en zijn er veel experimenten en projecten op het gebied van technologie in het sociaal domein. Nu nog de slag naar sociale technologie als regulier onderdeel in het werk van het sociaal domein.
Zowel voor een cliënt als voor een professional of een vrijwilliger moet sociale technologie iets zinnigs toevoegen aan wat je toch al doet. Sociale technologie overlapt met ehealth en emental-health. Deze zijn echter vaak sterk georiënteerd op gezondheidszorg en cure. Sociale technologie gaat, net als het sociaal domein, over het welbevinden van mensen. Dat gaat veelal over care, maar bijvoorbeeld ook over samenleven in een schone, veilige en hulpvaardige wijk.
De worsteling van professionals
De afgelopen jaren hebben we gesproken met welzijnsorganisaties, Saxion Hogeschool en Sociaal Werk Nederland. Hier kwam de nieuwe technologie standaard voor het sociaal werk, zoals deze is opgesteld in de VS, ter sprake. Een viertal organisaties, alleen gericht op sociaal werk (NASW, ASWB, CSWE en SCWA) heeft samengewerkt om deze standaard op te stellen. In deze standaard wordt onder andere beschreven voor welke doelen technologie door sociaal werkers gebruikt kan worden, aan welke wet- regelgeving zij zich hierbij moeten houden en hoe zij moreel verantwoord met technologie om kunnen gaan.
Wat hieruit is nuttig voor de Nederlandse situatie? In Nederland hebben we sinds februari 2018 een herziene Beroepscode voor de sociaal werker, waarin ethische normen voor de professie zijn beschreven.(1) Het is nog weinig toegespitst op het gebruik van technologie, maar het biedt wel handvatten. Zo zijn normen over scheiding werk-privé en het benutten van handelingsruimte te linken aan technologiegebruik en daarbij voorkomende dilemma’s: Mag ik zien wat mijn cliënt doet op het internet? Mag en wil ik mijn eigen social media-accounts inzetten voor het werk? Kan ik een mantelzorger apps aanraden die de mantelzorg verlichten door monitoring van de zorgontvanger? Het studieboek Sociaal werk in de digitale samenleving (2019) leert sociaal werkers op een verantwoorde en professionele manier digitale middelen te gebruiken in het werk en hoe zij cliënten kunnen ondersteunen bij de sociale vraagstukken die een digitale samenleving oproept.(2)
Hieronder schetsen we aan de hand van voorbeelden een beeld van de mogelijkheden die er zijn om mensen te ondersteunen en om hun zelfredzaamheid te vergroten. Sociale technologie die de wijkdynamiek kan verrijken en helpt bij beleidsparticipatie.
Zora, Tessa en Paro de Zorgzeehond – het zijn namen van robots die mensen gezelschap houden en activeren. We spreken dan over robotica. Je hechten aan een robot mag vreemd lijken, maar de ervaringen zijn positief. Deze robotica hebben gelogeerd bij mensen met een verstandelijke beperking en bij ouderen met dementie, maar ook bij mensen die veel alleen zijn. Vooralsnog zijn de 'terugsprekende robots' vooral in zorginstellingen gebruikt en niet in de thuissituatie. Waar enkele jaren geleden nog neerbuigend gesproken werd over de vervanging van de professional door een robot, verschijnen er steeds meer positieve reviews van gebruikers in de media.
Domotica kan mensen helpen zelfstandig in hun eigen huis te blijven wonen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan leefstijlmonitoring. Door sensoren in de woning te monteren en te verbinden met een computerprogramma krijgen informele hulpverleners, zoals mantelzorgers, en beroepsmatige hulpverleners inzicht in wijzigingen in het leefpatroon. Er komen geen camera’s aan te pas.
Een 'dag-gids' (DayGuide) voor mensen met (beginnende) dementie is in ontwikkeling. Deze wordt samen met de doelgroep ontwikkeld en geeft signalen aan de mensen in de vorm van spraak. Ook hier is sprake van sensoren en een computersysteem, waarbij het computersysteem is ingericht om mensen direct te helpen. Als een tijdlang weinig beweging in huis is, gaat de tablet spreken en doet een suggestie om iets te doen. In nood legt deze contact met de hulpverlener die staat geregistreerd in het computersysteem, veelal krijgt de mantelzorger een bericht om contact op te nemen.
Platforms die de communicatie ondersteunen én meer regie bij cliënt, patiënt of inwoner leggen. In Utrecht wordt gewerkt met 'PsyNet'. De cliënt voegt mensen uit zijn eigen netwerk en professionals toe, waarvan hij vindt dat zij op de hoogte moeten zijn en met elkaar kunnen afstemmen. Een ander platform is 'Caren Zorgt', waar professionals, mantelzorgers en de cliënt een platform delen om de zorg te organiseren. En zo zijn er ook platforms speciaal voor mantelzorgers om met elkaar in een netwerk iemand te kunnen ondersteunen.
Verder lezen over de mogelijkheden die technologie in het sociaal domein, zorg en welzijn biedt? Lees het artikel verder in het online magazine Nieuwe technologieën in het sociaal domein, zorg en welzijn
