Als inwoners, gemeenten en instanties lokaal geen oplossing vinden voor een schrijnende casus kunnen zij opschalen naar de Landelijke Escalatietafel. De “LET” is een relatief nieuwe interventie geïnitieerd door het Programma Maatwerk en Multiprobleemhuishoudens (PMM). De casus van Bella en Pim werd er eind 2019 als eerste casus besproken.
De Utrechtse studente Bella (23) zorgt na de dood van haar moeder begin 2019 voor haar 16-jarige autistische halfbroer Pim. Zij is volledig voor hem verantwoordelijk, ook financieel. Na het overlijden van haar moeder zet de SVB de kinderbijslag stop. In haar aanvraag voor kinderbijslag voor Pim legt zij de situatie uit. De afwijzingsbrief van de SVB is duidelijk: ze is geen ouder of voogd van haar broer en heeft daarom, volgens de wet, geen recht op kinderbijslag.
Ook Pims vader – die kampt met een alcoholprobleem en schulden – komt niet voor kinderbijslag in aanmerking. Om in aanmerking te komen voor de kinderbijslag, moet je namelijk een rol spelen in de zorg van je kind. Pims vader speelt geen rol in de zorg voor zijn zoon. Daarmee lopen Bella en Pim ook het kindgebonden budget mis, een bedrag van ruim 400 euro per maand. Dat keert de Belastingdienst alleen uit als er sprake is van recht op kinderbijslag.
Een jaar later ziet de situatie van Bella en Pim er rooskleuriger uit. ‘Vrijwel direct na het overlijden van mijn moeder trok een pedagogisch medewerker van de Amsterdamse jeugdhulporganisatie Spirit een halfjaar bij mijn halfbroer in’, vertelt Bella. ‘Dat was echt een topoplossing. Zo kan Pim gewoon thuis blijven wonen en naar zijn vertrouwde school. De pedagogisch medewerker had een goede klik met mijn broer. We hadden een soort coouderschap samen.’
Bella kan hierdoor deels in Utrecht wonen en colleges blijven volgen. Voor haar halfbroer ontvangt Bella nu wel kinderbijslag van de SVB en kindgebonden budget van de Belastingdienst voor haar halfbroer. ‘Dat geld zetten we mede apart voor zijn toekomst’, aldus Bella. Door inzet van maatwerk door de gemeente Utrecht, de Belastingdienst en de SVB kwamen deze oplossingen grotendeels tot stand. Dat gebeurde nadat de casus van Bella en Pim was besproken aan de Landelijke Escalatietafel (LET).
Samen met bestuurders van de departementen wordt er dan met alle betrokken partijen op landelijk niveau gezocht naar een passende oplossing. Zo nodig wordt er een uitzondering op wetten en regels gemaakt. De Landelijke Escalatietafel komt alleen in beeld als een rijksoverheidsinstantie een rol speelt in het vastlopen van een casus: UWV, DUO, IND, Belastingdienst, CJIB of SVB.
Hoe ging dat bij Bella en Pim? ‘In een heldere brief aan wethouder Everhardt van de gemeente Utrecht en de SVB vraagt Bella om een humanitaire blik op haar casus: “Wij zijn (..) financieel verantwoordelijk voor het onderhouden van de vaste lasten van het huis. (..) Dit doen wij met alle liefde vanuit de erfenis van onze moeder. Echter kunnen wij dit niet jaren volhouden”.
Hoe kijkt de SVB naar de casus? ‘We hebben het verzoek van Bella in eerste instantie op gegronde en wettelijke redenen afgewezen’, aldus Jacco Walters. Wel erkent Walters dat een en ander soepeler had kunnen lopen. ‘Medewerkers van de SVB hebben te maken met zowel hun onderbuikgevoel als het wetboek. Af en toe leidt het volgen van de regels tot situaties die tegen de bedoeling van de wet indruisen.’
Dit soort situaties lenen zich goed om je af te vragen of dit de bedoeling van de wet is geweest. Een SVB-medewerker kan de casus dan eventueel inbrengen in “de garage de bedoeling”. ‘Samen met 8 tot 10 professionals kijken we dan vanuit verschillende invalshoeken naar een casus’, vervolgt Jacco Walters van de SVB. ‘Deze specifieke casus leende zich daar voor, maar is in dit geval helaas niet terecht gekomen in de garage. In samenwerking met het Programma Maatwerk en Multiprobleemhuishoudens is de casus van Bella en Pim ingebracht bij de Landelijke Escalatietafel als “oefencasus”.
Sociaal raadsvrouw Marte Kerstens van U-Centraal in Utrecht zorgt er samen met de gemeente Utrecht en de SVB voor dat de casus van Bella en Pim terechtkomt bij de Landelijke Escalatietafel.
‘Marte is een echte aanpakker’, aldus Bella. In Utrecht zijn de sociaal raadslieden de toegang tot de Landelijke Escalatietafel. ‘Sociaal raadslieden zijn dagelijks bezig met sociale zekerheid en wet- en regelgeving, dus die rol past ons goed’, aldus Kerstens.
Aan de Landelijke Escalatietafel besluiten de bestuurders van de betrokken departementen dat Bella recht krijgt op kinderbijslag en kindgebonden budget. ‘Die uitkomst voelde dubbel’, vertelt Kerstens die aanwezig is bij de Landelijke Escalatietafel om de belangen van Bella en Pim te behartigen.
Kerstens is blij dat de SVB heeft gehandeld naar de bedoeling van de wet. ‘Maar het voelde ook wrang dat Bella zo hard moest vechten voor steun van onze overheid. Zij had vrijwillig op jonge leeftijd en met minimale financiële middelen een enorme zorgtaak op zich genomen.’
De Landelijke Escalatietafel komt alleen in beeld als een rijksoverheidsinstantie een rol speelt in het vastlopen van een casus: UWV, DUO, IND, Belastingdienst, CJIB of SVB
‘Na de uitspraak pakken de SVB en de Belastingdienst hun rol goed op,’ vindt Bella. ‘Bij de SVB kreeg ik een vast contactpersoon, die mij geregeld belde om mij op de hoogte te houden. Het duurde namelijk nog verschillende maanden voordat ik het bedrag op mijn rekening gestort kreeg, iets van 5000 euro.’
‘Intern hebben we veel geleerd van deze casus’, vertelt Walters. ‘Het is goed dat de Landelijke Escalatietafel er is, zodat we kunnen opschalen naar bestuurlijk niveau als we vastlopen. Het helpt ook om bestuurders van departementen de worsteling van de uitvoering te laten zien.’
Ook Kerstens is enthousiast: ‘De Landelijke Escalatietafel zorgt er indirect voor dat organisaties en instanties niet zomaar “nee” zeggen. Ik heb intussen 5 casussen voorbij zien komen om in te brengen bij de Landelijke Escalatietafel, waar op het laatste moment toch een maatwerkoplossing kwam.’
Met Bella gaat het goed. Ze heeft haar universitaire diploma behaald en heeft een mooie baan bij een maatschappelijke organisatie. Kerstens is trots op haar: ‘Ze heeft goed verwoord in haar brief waar de knelpunten zaten, dat is hartstikke knap. Tegelijk is het schrijnend dat mensen die dat niet kunnen waarschijnlijk niet dit resultaat hadden bereikt.’
Ook met Pim gaat het goed. Bella: ‘Pim woont nog steeds in het huis van mijn moeder, nu samen met een gezin dat hem begeleidt.’ Pim, inmiddels 17, wordt steeds zelfstandiger en volgt de havo.
‘Het was het vechten waard’, besluit Bella. ‘Ik ben opgelucht dat een humane blik op een casus als de onze wél kan in Nederland. Met extra moeite is een passende oplossing wel degelijk mogelijk, ondanks dat een aanvraag niet altijd in het systeem past. Het is belangrijk dat zowel aanvragers als professionals bij overheidsorganisaties die mogelijkheden kennen en toepassen. Het helpt ook om bestuurders van departementen de worsteling van de uitvoering te laten zien.’
