Huiselijk geweld; jeugdcriminaliteit; drank- en drugsmisbruik; mensen met verward of onbegrepen gedrag die zichzelf of anderen in gevaar brengen: het zijn complexe zaken die ons allemaal raken. Vanwege onderliggende oorzaken is bij deze casussen handhaving en strafrecht alleen vaak onvoldoende. Dit vraagt om samenwerking tussen Zorg en Veiligheid. Niet alleen om deze problematiek het hoofd te bieden, maar ook om overlast en criminaliteit vroegtijdig te signaleren en integraal aan te pakken.
Maar het samenbrengen van deze twee domeinen is makkelijker gezegd dan gedaan. Beide sectoren hebben een verschillende manier van werken en een hele andere dynamiek en cultuur. Het vraagt veel van professionals, met soms frustraties en onbegrip tot gevolg. Hoe houd je de regie en voorkom je dat er naar elkaar wordt gewezen? Hoe faciliteer je deze samenwerking, op zowel regionaal als gemeentelijk niveau? En wat kunnen we leren van de Zorg- en Veiligheidshuizen, die de afgelopen jaren steeds meer gemeengoed zijn geworden?
Met deze thematiek begeven we ons (gelukkig) niet op onbekend terrein. Het belang van de samenvoeging tussen zorg en veiligheid wordt anno 2023 inmiddels breed gedragen. Maar dat was niet altijd het geval. In het openingsartikel gaat Managing Consultant en partner bij BMC Minke Poppens in op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Zorg en veiligheid samen vormen een krachtige combinatie, mits je natuurlijk de leefwereld van direct betrokkenen als uitgangspunt neemt. En dat juist ervaringsdeskundigen nog steeds moeite hebben om een voet tussen de deur te krijgen toont aan dat er werk aan de winkel is.
Het blijft echter niet bij die twee uitgangspunten, zo blijkt uit een gesprek met Anja Schouten. Als burgmeester van Alkmaar krijgt ze de ingewikkelde casuïstiek geregeld op haar bureau. Vanuit haar rol kan Schouten op twee manieren de samenwerking in goede banen leiden, en opvallend genoeg heeft zij daarvoor niet haar burgemeestersbevoegdheden nodig.
Dat neemt niet weg dat er al veel goed gaat. Er zijn talloze initiatieven, zoals de eerdergenoemde Zorg- en Veiligheidshuizen en het Amsterdamse Actiecentrum Veiligheid en Zorg. Toch lijkt er altijd iets te wringen, stelt bijzonder hoogleraar Polarisatie & Veerkracht Hans Boutellier. Er wordt vaak met argusogen naar elkaar gekeken. Daarbij spelen organisatiebelangen, maar ook mensbeelden een rol. Goede samenwerking is volgens Boutellier als een jazzorkest. De pianist hoeft niet op de trompet te blazen, maar moet wel naar de trompettist luisteren en zijn of haar instrument erop afstemmen. In het gezamenlijke proces maakt men de muziek.
De term ‘verward gedrag’ vinden we de laatste jaren steeds vaker terug in de media, vaak naar aanleiding van overlast of (gewelds)incidenten. Om de ondersteuning voor personen met verward gedrag te verbeteren zijn op lokaal en regionaal niveau honderden domeinoverstijgende initiatieven gelanceerd. Maar hebben die bijgedragen aan de verbetering van de zorg en ondersteuning voor deze kwetsbare groep? Universitair (hoofd)docenten Violet Petit-Steeghs en Hans Vollaard geven antwoord en onderzochten tevens welke regionale ontwikkelen hieruit zijn voortgekomen.
Dat regionaal samenwerken de aanpak van ‘eenvoudige’ problematiek kan bevorderen staat buiten kijf, maar geldt dat ook voor het oplossen van veelzijdige problematiek? De Zuid-Limburgse Zorg- en Veiligheidshuizen laten in ieder geval zien dat een intensivering van de samenwerking een positieve invloed heeft op de zorg- en veiligheidsketen. In een gesprek zoomen teammanager Monique Kollau en organisatiefilosoof Hans Licht in op de regierol van Zorg- en Veiligheidshuizen. Hieruit zal blijken dat deze samenwerkingsverbanden een vraagstuk proberen op te lossen wat in de hele publieke sector speelt.
Goede samenwerking valt of staat bij de manier waarop de organisatie is gevormd. Dat geldt eveneens voor gegevensuitwisseling, zo laten organisatiekundige Léon Sonnenschein en privacy expert Hans Versteeg zien. Want waar geregeld de AVG onterecht wordt aangehaald als belemmering, is het vaak een gebrekkige inrichting van gegevensverwerking die de handelingsverlegenheid van professionals in stand houdt. En zo zijn er volgens beiden nog enkele struikelblokken die gegevensuitwisseling tussen het zorg- en veiligheidsdomein niet gemakkelijk maken.
We sluiten af met lokale samenwerking, want uiteindelijk zijn het de gemeenten die veel problematiek als eerste op hun bordje krijgen. Kwesties die volgens adviseurs Leonie Aarsen en Nicole Langeveld lastig samengaan met de manier waarop gemeenten werken. Beide stellen dat voor de groeiende complexiteit een nieuwe modus operandi nodig is. Alleen zo maken we met elkaar de leefwereld leidend en de systeemwereld ondergeschikt.
Lees het magazine ‘Zorg & Veiligheid: twee werelden, één opgave’
Het magazine ‘Zorg & Veiligheid: twee werelden, één opgave’ is een uitgave van Zorg&Sociaalweb en is mede tot stand gekomen in samenwerking met BMC.
