Vanuit het Nederlands Jeugdinstituut dragen we met kennis bij aan het kansrijker opgroeien van kinderen. Een samenleving waarin ieder, ongeacht afkomst, talenten of kwetsbaarheden gezien en gewaardeerd wordt om de unieke bijdrage. Maar het echte werk gebeurt natuurlijk in de praktijk van alledag. Door mijn werk heb ik het voorrecht om in veel van die praktijken te komen. Soms is dat bevreemdend. Als de balans zoek is. Het hart niet klopt. De handen verlegen in de zakken hangen. En het hoofd overuren maakt op een theoretische werkelijkheid waarin elke verbinding met het echte leven verloren is gegaan. Veel vaker voel ik mij als een kind in de snoepwinkel. Dan ontmoet ik mensen die samen, ieder met eigen kwaliteiten, kwetsbaarheden en rollen, bouwen aan een kansrijkere jeugd voor alle kinderen in hun thuis, instelling, straat, wijk, school, of gemeente. Mensen die blijven, ook als het spannend wordt omdat ze weten dat je alleen samen kunt bereiken wat alleen niet lukt. Afgelopen week was weer zo’n week.
Op 12 maart 2024 publiceerde Jason Bhugwandass zijn rapport Eenzaam gesloten (1). Op 28 maart 2024 debatteerde de Tweede Kamer naar aanleiding van dit rapport. Er gebeurde veel op sociale media en op andere fronten bleef het opvallend stil. Jason werd verwijderd van LinkedIn. Hij nam enkele dagen later zelf afstand van LinkedIn omdat het hem her-traumatiseerde. In de Tweede Kamer werden moties ingediend. Er klonken stemmen voor een beknopte parlementaire enquête, maar die motie haalde het niet. Op 9 april 2024 werd over de laatste moties gestemd. En nu?
Waar een motie altijd eindigt met de zin ‘En gaat over tot de orde van de dag’, laten de ervaringen van jongeren en de veelheid aan rapporten in de afgelopen jaren zien dat precies dat nu écht niet kan. Zij beschrijven het patroon van een door onszelf als samenleving georganiseerde vorm van kindermishandeling. Wegkijken is geen optie. We moeten er alles aan doen om dat in de toekomst te voorkomen.
Vorige week maakten we met de Coalitie naar Thuis de tussenbalans op. We zijn een nog groeiend netwerk dat vier jaar geleden, in aansluiting op de documentaire Alicia (2) ontstond. We bouwen in alle stilte, samen met gezinnen en de voor hun belangrijke mensen en dieren (3) aan een duurzaam perspectief. Een ambitie in bewuste stilte omdat we ons realiseren dat maatschappelijke en politieke verwachtingen en automatismen, de orde van de dag, die ambitie eerder in de weg zitten dan helpen. Het doel was helder. De kindermishandeling die we als samenleving zelf organiseren stoppen. We begonnen met tien gezinnen die door beroepsopvoeders, ambtenaren en hulpverleners, met de beste intenties, door de systemen van leerplicht, huisvesting, schuldsanering en hulpverlening zijn geschoven. Gezinnen waarvoor generiek hulp-, zorg- of ondersteuningsaanbod tekort schoot. Met jongeren die vaak al vroeg in hun leven niet echt kind mochten zijn, niet de veiligheid en onvoorwaardelijkheid van geborgenheid voelden, geen aansluiting vonden bij steunende leeftijdsgenootjes, verantwoordelijkheden kregen die niet pasten bij hun ontwikkelleeftijd en vaak al vroeg van school verzuimden. En jongeren met dromen zoals ieder andere jongere.
Tien gezinnen, een druppel op een gloeiende plaat zult u wellicht denken. Maar met deze gezinnen voelde dat wezenlijk anders: Een verschil tussen zinloosheid en zin, tussen hopeloosheid en hoop, en voor jongeren vaak het verschil tussen nobody en somebody.
Eerlijk is eerlijk, bij de start hoopten we dat de lessons learned met deze tien gezinnen een geschikte werkwijze op zou leveren voor alle gezinnen in vergelijkbare situaties. Onderweg erkenden we die verwachting als ons eigen ‘en gaat over tot de orde van de dag’ gedrag. Johan Cruyff zei het al: ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’. Nou, we zien het overal.
In de technisch-rationele aanname dat een training voor professionals of een goede verklarende analyse met een duidelijk behandeladvies vanuit een Regionaal Expertiseteam vanzelf tot succes zal leiden. Of dat het volgen van een richtlijn of afgebakende interventie per definitie bijdraagt aan herstel. Of dat een verkennend gesprek (4) tot het verkorten van wachtlijsten leidt. Of dat een van kop tot staart dichtgetimmerd beleidsprogramma of een kennisproduct zoals een tienstappenplan het antwoord is op een veranderopgave. Of dat een hoge opleiding de garantie biedt voor geluk. Of dat de huidige toename van de mentale problemen van jongeren enkel hun probleem is dat gerepareerd moet worden. Of dat een voorgestelde verbetermaatregel na een calamiteit vanzelfsprekend bijdraagt aan de kwaliteit van zorg.
Op zich kunnen al deze instrumenten nuttig zijn en bijdragen aan verbetering van hulp en ondersteuning en zo aan het welbevinden van jongeren en gezinnen. Maar ondanks alle goede bedoelingen worden ze steeds weer verheven van middel tot doel op zich. Daarmee worden ze losgezongen van die leefwereld en verliezen ze hun waarde. Sterker nog, ze gaan bijdragen aan een georganiseerde vorm van kindermishandeling omdat het echte doel vervaagt: samen met jongere en gezin bouwen aan hun duurzame perspectief. In de gezondheidszorg zou je zeggen: ‘Operatie geslaagd, patiënt overleden’. In het sociale domein blijven we zo kindermishandeling organiseren. Het zal maar over jou als jongere of opvoeder gaan. De ander die telkens weer overgaat tot de orde van de dag, zelfs als jij daar niet beter maar slechter van wordt. Om gek van te worden!
Overgaan tot de orde van de dag, is dus nog aan de orde van de dag. Dat is uiterst ongemakkelijk omdat het de door onszelf georganiseerde kindermishandeling in stand houdt en bijdraagt aan her-traumatisering van jongeren, zoals Jason, die zich moedig uitspreken. Dus, laten we niet meer automatisch overgaan tot de orde van de dag. Dat kunnen we en dat geeft zoveel meer hoop, voldoening en plezier!
Eenzaam gesloten: onderzoek ZIKOS van Jason – Stichting ExpEx
Alicia - 2Doc.nl
Podcasts ‘De droom van Amalia' | Nederlands Jeugdinstituut (nji.nl)
Gratis voorgesprek over psychische problemen moet wachtlijsten verkorten (nos.nl)
