Pas de sollicitatieplicht voor ouderen in de bijstand aan!

Helemaal nieuw is het idee overigens niet. In het CDA-verkiezingsprogramma 2017-2021 stond het plan om werklozen van 60 jaar of ouder te ontheffen van de sollicitatieplicht indien zij meerdere dagen per week vrijwilligerswerk of mantelzorg verrichten. Maar kennelijk is dit een punt dat bij de coalitiebesprekingen is ingeleverd, want toen onlangs 50PLUS een motie van deze strekking indiende, stemde het CDA tegen. Overigens zou deze motie het ook mét steun van het CDA niet hebben gehaald. Het bezwaar van de regering – in deze gesteund door een ruime meerderheid in de Tweede Kamer – is dat er dan een generieke vrijstelling van de sollicitatieplicht ontstaat voor deze leeftijdsgroep, terwijl toch ook heel veel mensen van boven de 60 die werkloos zijn geworden wel een baan vinden en wel weer aan de slag komen. Het zal dus nog wel even duren voordat er iets van het idee zal worden uitgevoerd.

Niettemin vind ik het idee in de basis juist wel een goed plan. Wie de werkloosheidsstatistieken van het CBS een beetje volgt, weet dat oudere werklozen maar moeilijk weer aan een baan komen. Dat geldt helemaal voor oudere werklozen die al wat langer werkloos zijn. Ook nu de economie weer aantrekt en de werkloosheid daalt, profiteert deze groep daar niet of nauwelijks van. Waarom zou je deze groep dan coûte que coûte blijven vastpinnen op een vrijwel illusoir geworden doel van betaald werk? Bovendien kan het verrichten van vrijwilligerswerk ook nog een re-integratiefunctie vervullen. Daardoor wordt de afstand tot de arbeidsmarkt in elk geval niet groter.

Natuurlijk. Er moet natuurlijk het een en ander aan nadere uitwerking van het plan volgen. Over de hoogte van de te hanteren leeftijdsgrens kun je nog van mening verschillen. De leeftijdsgrens van 60 is waarschijnlijk wat beter gekozen dan die van 55 jaar. Zeker als je bedenkt dat voor 2004 in de bijstand personen van 57,5 jaar of ouder waren ontheven van een actieve sollicitatieplicht en dat de politiek bij de invoering van de Wet werk en bijstand daarvan juist vond dat mensen te vroeg werden afgeschreven voor de arbeidsmarkt. Maar ook een andere grens is denkbaar.

Daarnaast wil ik ook best recht doen aan het feit dat er (in elk geval in absolute zin) ook veel werklozen van 60 jaar of ouder toch weer een baan vinden. Daarom moet bij het verkrijgen van de vrijstelling ook rekening worden gehouden met hoelang iemand al in de bijstand zit en hoezeer hij zich gedurende die tijd heeft ingespannen om werk te krijgen. Je zou als nadere voorwaarde voor de ontheffing kunnen stellen dat de betreffende oudere werkloze ten minste twee jaar op bijstand is aangewezen en gedurende die tijd naar vermogen heeft getracht aan het werk te komen.

En wellicht moeten de gemeenten ook nog wat te zeggen krijgen over de aard van het te verrichten vrijwilligerswerk. Je zou bijvoorbeeld niet willen dat iemand ook vrijwilliger kan worden bij een organisatie die verdacht wordt van criminele of zelfs terroristische activiteiten, om maar wat te noemen.

Maar aan de precieze uitwerking van het idee hecht ik minder belang. Dat zijn in wezen allemaal details. Het gaat om de politieke acceptatie van het feit dat als een 60-plusser al twee jaar in de bijstand zit en al die tijd zijn best heeft gedaan om weer aan het werk te komen en dit kennelijk niet is gelukt, het onzin is om te denken dat het daarna wel nog gaat lukken. En hoe eerder we het daarover eens zijn, hoe beter. Want we besparen iedereen een hoop tijd en moeite als zo iemand de keuze heeft om nuttig vrijwilligerswerk te verrichten in plaats van tevergeefs te moeten zoeken naar werk, waar de gemeente dan ook nog eens op moet toezien.

(1) 'Iedereen perspectief op werk. Samenvatting analysefase', Nationale Denktank 2017