Laaggeletterdheid is een vraagstuk dat negatieve effecten heeft op meerdere levensvlakken van inwoners. Gemeenten krijgen eind 2024 officieel de regierol in samenwerkingsverbanden op het gebied van laaggeletterdheid. In deze blog lees je over de ervaring van Leonoor Flierman, Senior adviseur bij Factum, hoe je als gemeente het beste in kunt zetten op een dergelijk samenwerkingsverband.
Jaarlijks geeft het rijk 65 miljoen euro voor de aanpak van laaggeletterdheid. Toch blijven de cijfers zorgwekkend. In Nederland is 1 op de 9 ouders van minderjarige kinderen laaggeletterd. Omdat een achterstand op vijfjarige leeftijd in de basisschoolperiode niet meer wordt ingehaald, is vroegtijdige taalinterventie op de lange termijn belangrijk. Laaggeletterdheid heeft onder inwoners gevolgen op meerdere vlakken. Het is moeilijker een baan te vinden, laaggeletterde mensen hebben minder grip op geldzaken, zij hebben een slechtere gezondheid en minder digitale vaardigheden. Laaggeletterdheid wordt van generatie op generatie doorgegeven. Het is dus een cyclus die doorbroken moet worden.
Laaggeletterdheid is een integraal vraagstuk omdat het invloed heeft op gezondheid, werk en financiële redzaamheid. Het integraal benaderen van vraagstukken zie je op meerdere manieren terug in de publieke sector. Denk aan opgavegericht werken, wijkgericht werken, integraal werken en netwerksamenwerkingen. Bij laaggeletterdheid werken gemeenten in netwerksamenwerkingen met andere lokale organisaties en met gemeentelijke collega’s uit andere beleidsterreinen. Door interdisciplinair samen te werken krijg je een meer volledig beeld van het vraagstuk. Ook worden mogelijke oplossingen vanuit andere perspectieven gebracht dan ‘slechts’ de beleidsmedewerkerskant. En bereik je, in het geval van laaggeletterdheid, gezinnen het beste.
Nu is laaggeletterdheid nog niet structureel geregeld vanuit het Rijk, waardoor het afhangt van lokale initiatieven. Eind 2024 krijgen gemeenten een zelfstandige regierol. Er moet een lokale gezinsaanpak ontstaan. Wellicht neemt jouw gemeente de regierol al aan. Zelf ben ik adviseur geweest voor het Programma Laaggeletterdheid in een gemeente die de regierol al aan had genomen. In de (her)opzet van die samenwerking heb ik geleerd dat een aantal zaken van fundamenteel belang zijn voor een zo goed mogelijk verloop.
Betrek iedereen op basis van gezamenlijk belang: met welk doel zit iedere partij aan tafel in betrekking tot Laaggeletterdheid? Wat kan ieder halen en brengen? Hoe helpt dit samenwerkingsverband hen in de doelen van hun organisatie?
Bepaal de rolverdeling. Alleen dan kun je resultaten boeken omdat duidelijk is wat van iedereen verwacht wordt.
Zorg voor een gelijkwaardig gesprek en verhoudingen waarbij men in gedachten houdt dat ieders expertise uniek is. De meerwaarde van een samenwerkingsverband is dat elke partij andere input heeft en het vraagstuk van een ander perspectief bekijkt. En dit maakt het mogelijk het onderwerp integraal te benaderen. Zoals eerder genoemd, is die integraliteit essentieel om gezinnen te bereiken.
Zorg (in jouw team/werkgroep) voor haalbare en concrete doelen. Zo weet je, hoe goed je bezig bent en houd je energie op het onderwerp. Deel voortgang en resultaten met elkaar.
De regierol kan een moeilijke rol zijn om aan te nemen. Enerzijds heb je een sturende rol. Anderzijds spreken we van een gelijkwaardige samenwerking waarbij de expertise van alle partijen van belang is. Toch is het mogelijk resultaten te boeken in een dergelijk samenwerkingsverband, mijns inziens door middel van de punten hierboven. We willen allemaal bijdragen aan het welzijn van de inwoner. Laten we er samen voor gaan!
